Zerakhanu Rajabali Fazal Alidina
- Bai
- 1925/07/18
- 4 Chopri- Govt Indian School
- Mpwapwa
- Dukawalla-Merchant & Housewife
- Parents
- Karim Abdulla Mamdani 1900–1972
- Siblings
- Hassanali Karim Abdulla 1927–1975
- Partners
- Children
આ વાર્તાના ગુજરાતી અનુવાદ માટે નીચે સ્ક્રોલ કરો!
Zerakhanu Bai’s life reads like that of one of the strong women in the author, MG Vassanji’s books on Khojas in Tanzanians. But unlike his fictional characters, her story is very real.
Educated only upto 4th chopri Gujarati by low-skilled “school masters” imported from India, she went on to write some poetry, two small travelogues (one on her partial climb up the Kilimanjaro and another on a trip to Pakistan) all the while running a successful business with her husband and also raising her son in the Tanzanian countryside. And she became a ginan hymns expert still attending her evening prayers at the Don Mills Jamat Khana community hall in Toronto every day. A true “jack of all trades, master of none” as she describes herself, whilst regretting all the more things she could have done.
Zerakhanu was born in Mpwapwa, a small central Tanzanian town where her father, Karim Abdalla Mamdani as well as another 10 Khoja Ismaili families made a hard-scrabble living as dukawallas, selling everyday needs to peasant farmers, whose main crop was sunflower seeds and kapas raw cotton . Her birth was attended by a desi community birthing attendant named Pan Bai, who was brought in from the bigger centre of Dodoma.
When she was 7, she was enrolled in the government-supported Indian school, where education was offered in Gujarati (at that time, many Indian migrants still dreamt of eventually returning to India and did not see the need for English). School was from chopri 1 to 5. A separate religious instructor taught her a spattering of Sindhi and the old Khoja “Das Avatar” dua.
One of the teacher, “Budo Master" taught her to read and write Gujarati, which,through magazines and books, became her window to the outside world. She remembers that the School Examiner, Mr. Acharia, came from Mwanza, another major trading centre, every December to test the students and only those who passed were then promoted to the next class.
In 1932, another teacher, Mr. R. J. Lalani, who was from Veraver, India, taught her the English alphabet and then to read “Aladdin and the Magic Lamp” and a year later when he left, he gave her a most valuable gift – his own collection of about a hundred books and magazines, both from India and also from Dar es Salaam. Another teacher, a Mr. Hussien Zaver from Zanzibar was her last tutor since she left school in 1934, after completing only class 4.
Both her brothers studied at the local African school, where the medium was English and after class 5, as there was no further school in Mpwapwa, her elder brother, Rajabali joined the family business whilst the younger one, Hassanali want to the Agakhan Boys School, Dares salaam. During his time there, he resided at Dhalla Bhimji Boarding House and Mr. N. C. Haji of Karachi was the school Head Master. Since there was no boarding school for girls in Dares salaam and her conservative father did not approve sending her as a paying guest, Zerakhanu could not continue her education, although those girls, who had family in Dar es Salaam were luckier, as they got to stay with them and received their education - she recalls that the brothers, Moloo and Kassam Visram of Mpwapwa were very unhappy at the lack of girls education and tried to get one opened, by getting grants from government and some fees from jamat, but there was not enough support.
So Zerakhanu’s life changed dramatically- she says it was “pachedi ane mwiko” a shawl and ladle - she was taught to stitch and cook by her mother and to attend to the duka by her father. Whilst she laments that fate, she also chuckles as she became very “tough”, often accompanying her brothers in the trucks on rough trips upto 12 hours to collect raw cotton, braving the dangers of wildlife in the mporini bush. If the truck got stuck in the mud, she got to use the air pump on the tires!
The family business was also general wholesale merchandise store selling khangas wraps, shangas beads and wire to the local Chagga African retail traders. Zera learnt all aspects of the business as well as she learned to sew all types of clothing - she proudly tells that until her husband died in 2010 in Toronto, she even made his safari style suits herself! Her elder brother worked in the rations provision store next door, which supplied the European population and then later, because of competition, also went into sunflower and caster seed business.
After 1936, the town grew dramatically and business stared booming after some schools and colleges were built . Her elder brother started a flour mill, whilst the younger one went into transport. The family’s first car was a Bedford truck, and then also a Peugeot 404 family saloon.
Zerakhanu’s thirst for education was intense-she finished all the materials left behind by her old teacher-books and magazines, like the “Chetan Yug” and "Akand Anand"– magazines that had world news, personal stories, fiction etc. that came from the Dar es-salaam press, whose editor was the well-known personality, E. E. Kahan. Later, she would ask her student brother, Hassanali, to bring more books, when he came home for holidays – she developed a big private pen-pal group to whom she would write long letters. In fact, to all the women she met, she always asked if they could correspond with her! Even though, there was no library in Mpwapwa, she would not be beaten- she joined the newly established (1932) Agakhan Library in Dar es Salaam and would send money hidden inside books for them to ship her new ones! When her younger brother Hassanali returned to Mpwapwa from Dar es Salaam with his new wife, there was a pleasant surprise for Zerakhanu - Roshan Bai was a head-mistress and so Zerakhanu soon had a new teacher!
She estimates that she read more than 249 books at this time and then made summaries of many. As there were no lights in Mpwapwa, she initially read by waat wicker lamp. Usually after dinner, her mother and their friends would chat whilst she would sneak off to read quietly in the bedroom. As soon as she knew that they were headed to sleep, she would quickly blow her waat in case it annoyed them. But Zerakhanu adds very quickly that her mother always wanted to educate her.
She loved Hindi film songs and as her family owned a gramophone record player (with the bull horn!), her brother would exchange their LP’s with other Indians in town. Zerakhanu had a sharp mind and picked up all the song tunes and sing them for her family as evening entertainment. Occasionally, the jamaat in Mpwapwa went to Dodoma in the back of a truck to see a Bollywood film!
Zerakhanu loves singing khoja ginans hymns – she still sings at the Don Mills Jamat Khana whenever she gets the vaaro turn. Her father had many Khoja ginan books, which were shared amongst other Ismailis. Also every time, a missionary preacher came and recited a new ginan, she would quickly pick up the lyrics and tune and then would joyously recite in the Jamatkhana. Kushaili festivals used to be between 1st -13th June every year and she played and sang the raas and also danced the athango stick dance around the pole. However in those days, only men played dandia, but the dolak drum was beaten by a woman, one Sikina Bai, the only one who knew how. Necessity is also the mother of progress!
The Khoja Ismaili jamaat was about 70 and only reached a maximum of 150 in the 60’s. But during kushaili times, there would over 250 people in town, all the shops would be closed and there was a lot of feasting and celebrating! She remembers that the traders were generous and paid for large jamaans community feasts etc. In 1949, she contracted meningitis and nearly died as the doctors had given up hope but somehow she survived. Around the early 1951, Mpwapwa got a veterinarian school and later even a teachers college. There now some Europeans as well as 2 Sikh families. The teachers training college brought Ismaili girls from the bigger towns, who stayed at the campus. She remembers upto 10 girls coming to her home for meals for the festival days. She recalls that her father was very slow in making marriage decisions for his daughters and her sister, Sherbanu Hassanali Moloo Bhimji’s marriage discussions took almost 12 months!
She was married in Mpwapwa on June 16th 1958 to Rajabali Alidina, a fellow Kutchi and within 4 days, had to leave her childhood home forever! Firstly, the newly-weds went to Dodoma to pick up duka supplies and then forthwith, to her husband’s home in Mondo, a village 10 miles from the town of Kondoa. She recalls that there was no electricity or water, not even Jamat khana community hall, only a private home where the few Ismaili’s met for Friday prayers.
She lived in Mondo for 2 years but had to leave when a boycott of Indian businesses by the TANU nationalist political party, closer to Tanganyika independence, caused her husband to leave town. She was just 6 months pregnant and had to pack all the goods to send to Arusha for disposal, then pack-up their belongings and head to safety of Dodoma.
The Alidinas opened a small sundry goods store in Dodoma and with a guaranty from her father, they were able to obtain goods on 60-90-120 days credit facilities from the Dar es Salaam wholesalers such as Zaver Karsan etc. She remembers buying khangas from the Dharas store. She used to buy clothing from a factory in Kariakoo owned by one Altaf, as well as African Sundries etc.Zerakhanu recalls long hard overnight drives to Dar es Salaam, all day shopping for merchandise, helping the merchants load for a return journey the same night, a total distance of 1,200 kilometres! They would reach Dodoma just in time for paroria dawn prayers where she was a mukhiani and then she would rush home to awaken her husband for his tea. She would then get the truck of-loaded and set up the merchandise for sale, before returning home for a quick nap and preparing lunch. Sometimes, she would travel overnight by bus to Dar es Salaam with large quantities of cash for payment. Later, her son started a garage in Dodoma and she could sometimes fly to Dar es Salaam overnight to collect a critical spare part.
Life for the dukawalla in Tanzania was very hard and she sometimes worked for 16 hours a day. But Zerakhanu was very industrious and remembers how before she used to buy plastic flowers in vases from Dar es Salaam- soon she figured out and started making them by buying the pot and flowers separately and mixing the cement to make the base! She also made mattresses, flour etc. anything that could make a profit!. Zerakhanu was a true entrepreneur, within the up-country dukawalla world.
At the same time, she continued to write or copy both travelogues,kavita poetry and tuchkas short excepts and she has carried and safeguarded her collection all the way to Canada! In 1982, at age 55, she climbed Mt Kilimanjaro.
At age 90, Zerakhanu Bai manages to live by herself in Don Mills, Ontario Canada, although her son, her daughter-in-law and grandchildren live only minutes from her.
We, at KHOJAWIKI, wish her well.
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ઝેરાખાનુ બાઇનું જીવન ખઝા ઇસ્માઇલીના લેખકમાંની એક મજબૂત મહિલાની જેમ વાંચે છે, તાંઝાનિયનોમાં ખગોસ પર એમ.જી. વસનજીની પુસ્તકો. પરંતુ તેમના પાત્રોથી વિપરીત, જેમના જીવન કાલ્પનિક છે, તેણીની વાર્તા ખૂબ વાસ્તવિક છે.
ભારતમાંથી આયાત કરવામાં આવેલી ઓછી કુશળ "સ્કૂલ માસ્ટર" દ્વારા ચોથી ચોથી ચોપડી ગુજરાતીમાં શિક્ષિત, તેણીએ કેટલીક કવિતાઓ લખી, બે મુસાફરો (એક તેમના આંશિક કિલીમંજોરોને ચઢાવી અને પાકિસ્તાનની યાત્રા પર એક બીજાને) લખ્યો. તેના પતિ સાથે સફળ બિઝનેસ અને તાંઝાનિયાના દેશભરમાં તેના પુત્રને ઉછેર્યો! અને તે દરરોજ ટૉરન્ટોમાં ડોન મિલ્સ જમતખાન સમુદાયના હૉસ્પિટલમાં સાંજે નમસ્કારમાં હાજરી આપતી એક ગણના સ્તોત્રો નિષ્ણાત બની હતી. તેણીએ પોતાની જાતને વર્ણવેલી "સાચી" બધા વેપારના જેક, કોઈની માસ્ટર "ન હતી, જ્યારે તેણે જે કર્યું તે વધુ બધી બાબતોને ખેદ કરતી વખતે. ઝીરખાનુનો જન્મ મધ્ય પ્રદેશના નાના તાંઝાનિયા શહેરમાં આવેલા માપાડોવામાં થયો હતો, જ્યાં તેના પિતા, કરિમ અબ્દાલલા મમદાની અને અન્ય 10 ખોજા ઇસ્માઇલી પરિવારોએ ખેડૂત ખેડૂતોને રોજિંદી જરૂરિયાતો વેચી હતી, જેના મુખ્ય પાક સૂર્યમુખીના બીજ હતા અને કાપાસ કાચા કપાસ તેણીના જન્મમાં પાન બાઇ દ્વારા નામની દેસી સમુદાય બિરિટેંગ પરિચર દ્વારા હાજરી આપી હતી, જે દોડોમાના મોટા કેન્દ્રમાંથી લાવવામાં આવી હતી.
તેણી 7 વર્ષની હતી ત્યારે, તે સરકાર દ્વારા સમર્થિત ભારતીય શાળામાં દાખલ થઈ હતી, જ્યાં ગુજરાતીમાં ગુજરાતીમાં શિક્ષણ આપવામાં આવ્યું હતું (તે સમયે, ઘણા ભારતીય સ્થળાંતરકારો હજુ પણ ભારત પરત ફર્યા તે સ્વપ્ન ધરાવતા હતા અને ઇંગ્લીશની જરૂરિયાત જોઇ ન હતી). સ્કૂલ 1 થી 5 ચૅપ્રીત હતી. એક અલગ ધાર્મિક પ્રશિક્ષકએ તેમને સિંધીની અસ્પષ્ટતા અને જૂના ખોજા "દાસ અવતાર" દુઆને શીખવ્યું હતું. એક શિક્ષક, "બૂડો માસ્ટર", તેને ગુજરાતી વાંચવા અને લખવા માટે શીખવ્યું, જે મેગેઝીન અને પુસ્તકો દ્વારા બહારના વિશ્વની બારી બની ગઇ હતી.તેમણે યાદ છે કે સ્કૂલ એક્ઝામિનર, શ્રી આચાર્ય, મ્વૅન્ઝાથી આવ્યા હતા, અન્ય મુખ્ય વેપાર કેન્દ્ર, વિદ્યાર્થીઓની પરીક્ષા કરવા માટે દરેક ડિસેમ્બર અને જે લોકો પસાર થયા તે પછી આગળના વર્ગમાં બઢતી આપવામાં આવી.
1 9 32 માં, અન્ય શિક્ષક, ભારતના વેરાવરથી આવેલા શ્રી આર.જે.લાલાણીએ તેમને અંગ્રેજી મૂળાક્ષર શીખવ્યું અને પછી "એલાડિન એન્ડ ધ મેજિક લેપ" વાંચવા માટે અને એક વર્ષ બાદ જ્યારે તેમણે છોડી દીધું ત્યારે તેમણે તેમને સૌથી મૂલ્યવાન ભેટ આપી - તેમની પાસે લગભગ 100 પુસ્તકો અને સામયિકોનો તેમનો સંગ્રહ, બંને ભારત અને દર ઍસ સલામથી પણ છે. અન્ય શિક્ષક, જંઝિબારના શ્રી હુસિન ઝેવર તેના છેલ્લા શિક્ષક હતા કારણ કે તેમણે 1 9 34 માં શાળા છોડી દીધી હતી, માત્ર વર્ગ 4 સમાપ્ત કર્યા બાદ. તેના બંને ભાઈઓ સ્થાનિક આફ્રિકન શાળામાં અભ્યાસ કરતા હતા, જ્યાં મધ્યમ અંગ્રેજી હતી અને વર્ગ 5 પછી, જેમ કે Mpwapwa માં આગળ કોઈ શાળા, તેમના મોટા ભાઇ, Rajabali નાના એક જ્યારે કુટુંબ બિઝનેસ જોડાયા, હસનાલિયા Agakhan બોય્ઝ શાળા, Dares સલેમ કરવા માંગો છો. તેમના સમય દરમિયાન, તેઓ ધલ્લા ભીમજી બોર્ડિંગ હાઉસમાં રહેતા હતા અને કરાચીના શ્રી એન.સી. હાજી સ્કૂલ હેડ માસ્ટર હતા. દારે સલમમાં કન્યાઓ માટે કોઈ બોર્ડિંગ સ્કૂલ નહોતી અને તેના રૂઢિચુસ્ત પિતાએ તેને ચૂકવણી મહેમાન તરીકે મોકલવાની મંજુરી આપી નહોતી, ઝરખાનુ તેણીનું શિક્ષણ ચાલુ રાખી શક્યું ન હતું, જો કે તે છોકરીઓ, જેઓ દેરસ સલમમાં પરિવાર ધરાવતા હતા, તેઓ નસીબદાર હતા, કારણ કે તેમને મળ્યા હતા તેમની સાથે રહેવું અને તેમનું શિક્ષણ મેળવ્યું છે - તે યાદ કરે છે કે ભાઈઓ, મોલુ અને કન્યામુવાવાના કાસમ વિસાર કન્યા શિક્ષણની અછતથી ખૂબ જ દુ: ખી હતા અને સરકાર પાસેથી અનુદાન મેળવ્યા અને જામતમાંથી કેટલીક ફી મેળવીને, પરંતુ ત્યાં એક પર્યાપ્ત આધાર નથી
એટલે ઝરખાાનુનું જીવન નાટ્યાત્મક રીતે બદલાયું- તે કહે છે કે તે "પચ્ચી અને મ્વિકો" શાલ અને કડછો છે - તેને શીખવાની અને તેની માતા દ્વારા રસોઇ અને તેના પિતા દ્વારા ડુકામાં જવા માટે શીખવવામાં આવતી હતી. જ્યારે તેણી તે નસીબને દુ: ખી કરે છે, ત્યારે તેણીએ પણ ખૂબ જ "ખડતલ" બની હતી, ઘણી વખત તેના ભાઈઓ સાથે કાચા કપાસ એકત્ર કરવા માટે 12 કલાક સુધી રફ ટ્રીપ્સ પરના ટ્રક સાથે, મેપોરીન બુશમાં વન્યજીવનના જોખમોને બહાદુર કરી દીધા હતા. જો કાદવમાં ટ્રક અટવાઇ જાય, તો તેને ટાયર પર એર પંપનો ઉપયોગ કરવો પડ્યો! કૌટુંબિક કારોબાર સામાન્ય જથ્થાબંધ મર્ચેન્ડાઇઝ સ્ટોર છે, જે સ્થાનિક ચગગ આફ્રિકન રિટેલ વેપારીઓને ખંગ્સ આવરણ, શાંગસ માળા અને વાયર વેચતી હતી. ઝરાએ વ્યવસાયના તમામ પાસાઓ શીખ્યા તેમજ તે તમામ પ્રકારની કપડાં સીવવા શીખ્યા - તે ગર્વથી કહે છે કે તેના પતિ 2010 માં ટોરોન્ટોમાં મૃત્યુ પામ્યા ત્યાં સુધી, તેણીએ તેની સફારી શૈલીને પોતાને અનુકૂળ બનાવ્યું! તેના મોટા ભાઈએ રેશન્સ જોગવાઈ સ્ટોરમાં બારણું આગળ કામ કર્યું હતું, જે યુરોપીયન વસ્તીને પૂરૂં પાડે છે અને પછીથી, સ્પર્ધાના કારણે, સૂર્યમુખી અને ઢાળગરના બીજના વેપારમાં પણ ગયા હતા.
1 9 36 પછી, શહેરમાં નાટ્યાત્મક વધારો થયો અને કેટલાક સ્કૂલો અને કૉલેજો બાંધવામાં આવ્યા પછી વ્યવસાયે વિકાસ થયો. તેમના મોટા ભાઇએ લોટની મિલ શરૂ કરી હતી, જ્યારે નાના એક પરિવહનમાં ગયા હતા. પરિવારની પ્રથમ કાર બેડફોર્ડ ટ્રક હતી, અને તે પછી પ્યૂજો 404 ફેમિલી સલૂન પણ હતું. ઝીરખાનુની શિક્ષણની તરસ તીવ્ર હતી - તેમણે "ચેતન યુગ" અને "અકાંડ આનંદ" જેવા તેમના જૂના શિક્ષક-પુસ્તકો અને સામયિકો દ્વારા પાછળની તમામ સામગ્રી છોડી દીધી છે - મેગેઝીન જે વિશ્વ સમાચાર, વ્યક્તિગત વાર્તાઓ, કાલ્પનિક વગેરે હતા. દર એસ-સલામ પ્રેસ, જેમના સંપાદક જાણીતા વ્યક્તિત્વ હતા, ઇ.ઇ. કહ્ન. પાછળથી, તેણી પોતાના વિદ્યાર્થી ભાઇ, હસનાનીને પૂછે કે, વધુ પુસ્તકો લાવવા માટે, જ્યારે તે છૂટાછેડા માટે ઘરે આવ્યો - તેણીએ મોટી ખાનગી પેન-પૅલ ગ્રૂપ વિકસાવી જેની સાથે તે લાંબી અક્ષરો લખશે. હકીકતમાં, તેણી જે મળતી બધી જ સ્ત્રીઓને મળતી હતી, તે હંમેશાં પૂછવામાં આવતી હતી કે શું તેઓ તેની સાથે વાતચીત કરી શકે છે! તેમ છતાં, મોટ્પાવામાં કોઈ લાઇબ્રેરી નહોતી, તે કોઈ રન નોંધાયો નહીં હોત - તે દર ઍસ સલમના નવા સ્થાપના અગક્ષન લાઇબ્રેરીમાં જોડાયા હતા અને પોતાના નવા જહાજોમાં જવા માટે તેમના માટે પુસ્તકો અંદર છુપાવેલી રકમ મોકલશે! જ્યારે તેણીના નાના ભાઈ હસનાની દ્વેશ એસ સલામમાંથી તેની નવી પત્ની સાથે પરત ફર્યા હતા, ત્યાં ઝેરાખાનુ માટે એક સુખદ આશ્ચર્ય હતું - રોશનબાઇ વડા-શિક્ષિકા હતા અને તેથી ઝીરખાનુને ટૂંક સમયમાં એક નવો શિક્ષક મળ્યો.
તેણીનો અંદાજ છે કે તે આ સમયે 249 થી વધુ પુસ્તકો વાંચે છે અને ત્યારબાદ ઘણા લોકોનું સારાંશ બનાવે છે. મોટ્પાવામાં કોઈ લાઈટ ન હોવાથી, શરૂઆતમાં તે વોટ વિકર લેમ્પ દ્વારા વાંચવામાં આવી હતી. રાત્રિભોજન પછી સામાન્ય રીતે, તેણીની માતા અને તેના મિત્રો ગપસપ કરશે જ્યારે તેઓ બેડરૂમમાં શાંતિથી વાંચવા માટે ઝલક કરશે. જલદી તે જાણતી હતી કે તેઓ ઊંઘે છે, તે ઝડપથી તેમના વાહનોને ઉડાવી દેશે જો તે તેમને નારાજ કરે. પરંતુ ઝીરખાનુ ખૂબ જ ઝડપથી ઉમેરે છે કે તેની માતા હંમેશા તેને શિક્ષિત કરવા માગે છે. તેણીએ હિન્દી ફિલ્મના ગીતો ગાયા હતા અને તેના પરિવારની ગ્રામોફોન રેકોર્ડ પ્લેયર (આખલો હોર્ન સાથે!) માલિકી ધરાવે છે, તેના ભાઇ એલ.પી.ના શહેરમાં અન્ય ભારતીયો સાથે બદલાશે. ઝીરખાનુ તીવ્ર દિમાગ ધરાવતો હતો અને તેણે તમામ ગીતના ગીતોને પકડી લીધો અને સાંજે મનોરંજન તરીકે તેમના પરિવાર માટે તેમને ગાયા. પ્રસંગોપાત, Mpwapwa માં jamat એક ટ્રક પાછળ Dodoma ગયા એક બોલીવુડ ફિલ્મ જુઓ!
ઝેરાખાનુ ખૂઝ જિનના સ્તોત્રો ગાઈને પ્રેમ કરે છે - જ્યારે તે વારો ટર્ન મેળવે છે ત્યારે તે હજુ પણ ડોન મિલ્સ જગત ખાના પર ગાય છે તેમના પિતા પાસે ઘણા ખોજા જિનન પુસ્તકો હતા, જે અન્ય ઇસ્માઇલીસમાં વહેંચાયા હતા. દરેક વખતે, એક મિશનરી ઉપદેશક આવીને એક નવો જિંદગી પઠે છે, તે ઝડપથી ગીતો અને સૂચિને પસંદ કરે છે અને તે પછી જમતખાણમાં ખુશીથી પાઠ કરશે. કુશાયલી તહેવારો દર વર્ષે 1 થી -13 મી જૂનની વચ્ચે હોય છે અને તેમણે રાસની ભૂમિકા ભજવી હતી અને ગાય કરી હતી અને ધ્રુવની આસપાસ એથિંગો સ્ટીક ડાન્સ પણ નાચ્યું હતું. જો કે તે દિવસોમાં, માત્ર પુરૂષો દાંદિયા વગાડતા હતા, પરંતુ ડોલેક ડ્રમને એક મહિલા, એક સિકીના બાઇ દ્વારા મારવામાં આવી હતી, જે જાણતા હતા કે માત્ર કેવી રીતે. જરૂરિયાત પણ પ્રગતિની માતા છે!
ખોજા ઇસ્માઇલી જમાત લગભગ 70 વર્ષનો હતો અને 60 ના દાયકામાં તે માત્ર 150 ની મહત્તમ મર્યાદા સુધી પહોંચી હતી. પરંતુ કુશાયલી સમયમાં, નગરમાં 250 થી વધુ લોકો હશે, બધી દુકાનો બંધ થઈ જશે અને ત્યાં ઘણી ઉજવણી અને ઉજવણી કરવામાં આવી હતી! તેમણે યાદ રાખ્યું હતું કે વેપારીઓ ઉદાર હતા અને વિશાળ જામન સમુદાયના ઉજવણીઓ વગેરે માટે ચૂકવણી કરી હતી. 1 9 4 9 માં, તેમણે મેનિન્જીટીસનો કરાર કર્યો હતો અને લગભગ ડોકટરોએ આશા છોડી દીધી હતી, પરંતુ કોઈક તેણી બચી ગઈ હતી. 1951 ની શરૂઆતમાં, મોપુંવાએ એક પશુચિકિત્સા સ્કૂલ અને પછીથી શિક્ષકો કોલેજ પણ મેળવ્યો. ત્યાં હવે કેટલાક યુરોપીયનો અને 2 શીખ પરિવારો પણ છે. શિક્ષકોની તાલીમ કોલેજમાં ઇસ્માઇલી કન્યાઓને મોટા શહેરોમાંથી લાવવામાં આવ્યા હતા, જેઓ કેમ્પસમાં રોકાયા હતા. તે તહેવારોના દિવસો માટે ભોજન માટે તેના ઘરે આવતા 10 કન્યાઓની યાદ કરે છે. તેણી યાદ કરે છે કે તેનાં પુત્રીઓ અને તેની બહેન, સરનનુ હસનાલી મોલૂ ભીમજીની લગ્નની ચર્ચાઓ માટે લગ્નના નિર્ણયોમાં તેના પિતા ખૂબ જ ધીમી હતા, લગભગ 12 મહિના લાગ્યા!
તેમણે 16 જુન 1958 ના રોજ એમપાડોવામાં લગ્ન કર્યાં હતાં, કચ્છના રાજાબલી એલિડીના અને ચાર દિવસની અંદર તેમને બાળપણનું ઘર હંમેશાં છોડી દેવાનું હતું! સૌપ્રથમ, નવા વેડ્સે દોડોમાને ડુકા પુરવઠો ખરીદવા માટે અને ત્યારબાદ કોન્ડોઆના 10 માઇલના ગામડાઓ મોન્ડોમાં તેમના પતિના ઘરે જવા માટે ગયા. તે યાદ કરે છે કે ત્યાં વીજળી અથવા પાણી ન હતું, પણ જમાટખાન કોમ્યુનિટી હૉલમાં નહીં, માત્ર એક ખાનગી ઘર છે જ્યાં શુક્રવારની પ્રાર્થના માટે થોડા ઇસ્માઇલીના મળ્યા હતા. તે 2 વર્ષ સુધી મોન્ડો રહેતા હતા પરંતુ જ્યારે ટાનુ રાષ્ટ્રવાદી રાજકીય પક્ષ દ્વારા તાંગાનિકા સ્વાતંત્ર્યની નજીકના ભારતીય વેપારીઓનો બહિષ્કાર થયો ત્યારે તેના પતિને નગર છોડવાનું કારણ બન્યું હતું. તે માત્ર 6 મહિનાની ગર્ભવતી હતી અને નિકાલ માટે રુશાને મોકલવા માટે તમામ ચીજોને પેક કરવી પડતી હતી, ત્યારબાદ ડોડોમાની સલામતી માટે તેમની સામાન અને હેડ પેક કર્યું.
એલિડિનસે ડોડોમામાં એક પ્રચંડ ચીજવસ્તુઓનું માલ સ્ટોર ખોલ્યું અને તેના પિતા પાસેથી બાંયધરી આપી, તેઓ દર એસ સલામ હોલસેલર્સ જેમ કે ઝેવરે કરસન વગેરે પાસેથી 60-90 થી 120 દિવસની ક્રેડિટ સવલતો પર માલ મેળવવા સક્ષમ હતા. ધારાસ સ્ટોર તે એક અલ્તાફ માલિકીની કારીકૂમાં ફેક્ટરીમાં કપડાં ખરીદવા માટે ઉપયોગ કરતી હતી, તેમજ આફ્રિકન સુન્દ્ર્સ વગેરે. ઝેરાખાનુ, લાંબી હાર્ડ રાતોરાત ડ્રાઈવોને દર ઍસ સલમને યાદ કરે છે, વેપારી માટે તમામ દિવસની શોપિંગ, વેપારીઓને વળતરની મુસાફરી માટે સમાન રાત્રિની મદદ કરે છે., કુલ અંતર 1,200 કિલોમીટર! તેઓ ડૂડોમામાં માત્ર પેરિઓરી ડનની પ્રાર્થના માટે પહોંચશે, જ્યાં તે મુખ્યાિયન હતા અને ત્યાર બાદ તે પોતાના પતિને ચા માટે જાગૃત કરવા ઘરે જવાનું હતું. તે પછી ટ્રક લોડ-લોડ કરશે અને વેચાણ માટે મર્ચેન્ડાઇઝ સેટ, ઝડપી નિદ્રા માટે ઘર પરત અને બપોરના તૈયાર પહેલાં!
કેટલીકવાર, તે બસ દ્વારા દર ઍસ સલમને ચુકવણી માટે મોટા પ્રમાણમાં રોકડ સાથે રાતોરાત મુસાફરી કરે છે. બાદમાં, તેના પુત્રએ ડોડોમામાં ગેરેજ શરૂ કર્યું હતું અને તે કેટલીકવાર રાતોરાત દર ઍસ સલમ સુધી જઇ શકે છે, જેથી તે એક મહત્ત્વના પૂરક ભાગને એકત્રિત કરી શકે.
તાંઝાનિયામાં દુકાવાલા માટે જીવન ખૂબ જ મુશ્કેલ હતું અને તે ક્યારેક 16 કલાક માટે કામ કરતા હતા. પરંતુ ઝેરાખાનુ ખૂબ મહેનતુ હતો અને યાદ છે કે તે પહેલાં દર ઍસ સલમના વાસણોમાં પ્લાસ્ટિક ફૂલો ખરીદવા માટે વપરાય છે- ટૂંક સમયમાં જ તેને લાગ્યું અને પોટ અને ફૂલોને અલગથી ખરીદી કરીને અને આધાર બનાવવા માટે સિમેન્ટનું મિશ્રણ કરીને તેને શરૂ કરવાનું શરૂ કર્યું! તેમણે ગાદલું, લોટ વગેરે પણ નફો કરી શકે છે કંઈપણ! ઝેરાખાનુ એ સાચા ઉદ્યોગસાહસિક હતો, જે દેશના દુકાવાલ્લા વિશ્વની અંદર છે. તે જ સમયે, તેણીએ ટ્રાવેલગોઝ, કવિતા કવિતા અને તૂક્કાની ટૂંકા એક્ઝેસ્ટન્સ લખી અથવા કૉપિ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું અને તેણીએ તેના સંગ્રહને કૅનેડા સુધી પહોંચાડ્યો છે. 1982 માં, 55 વર્ષની ઉંમરે, તે માઉન્ટ કિલીમંજોરોમાં ચડ્યો
90 વર્ષની વયે, ઝીરખાનુ બાઇ ડોન મિલ્સ, ઑન્ટારીયોમાં કેનેડામાં પોતાની જાતને રહેવાનું આયોજન કરે છે, તેમ છતાં તેના પુત્ર, તેમની પુત્રી અને પૌત્રો તેમના તરફથી માત્ર થોડી મિનિટો રહે છે. અમે, ખોલોજીમાં, તેણીની સારી ઇચ્છાઓ
