Gulamali Jina Madhavji

Partners

The Dukawalla of Tanga

આ વાર્તાના ગુજરાતી અનુવાદ વાંચવા માટે નીચે સ્ક્રોલ કરો'

Autobiographies of Mr & Mrs Gulamali Jina Madhavji

Transcribed, translated and authored by Zahir K. Dhalla, Toronto, ON (2017)

Preface by Zahir Dhalla

The narrative is based on recordings made by Gulamali's grandsons, Altaf Jina and Alkarim Jina in 1991 in Calgary, Alberta. It is not a transcript of those recordings but a write-up based on notes made by the author in English from the Gujarati. It is a story of much hardship and yet no words are found anywhere in the recordings expressing any bitterness. It was apparently just taken in stride. Gulamali's sense of humour comes through in the opening test words for setting the proper volume level:

Instead of the usual "Testing-one-two-three" he says "Thumri (which is same as tungi, earthen water pot) ma khali kankra" (literally, the water pot has only pebbles in it, being a technique ordinarily used to make what little water there is in it to rise). The metaphor is translated as "I have nothing left to tell you!"

Gulamali Jina Madhavji 1910-93, Autobiography

Map of East Africa

1910-14 Lamu, Kenya: Birth, early years, family

Translator’s note: Lamu is a historic island, almost attached to the mainland, between Mombasa and the Somalia border. Trading dhows from Arabia, Persia and India that sailed up and down the East African coast would always stop at Lamu. Their Islamic background made it a town of almost exclusively Muslims. It now is a tourist destination because of its history and being on the warm waters of the Indian Ocean.

I was born in Paja (most likely Faza, the “P” and “j” being common Gujarati substitutions for “F” and “z”), Lamu na bhar ma (in the outskirts), about 10-15 miles from Lamu (most likely Pate Island where Faza is located). It's like Muheza is from Tanga. I was born in 1910 [father Jina having come from Gavidar, India by vaan (dhow) to Zanzibar in 1905, where he was helped by Itmadi Jiwan Lalji, who was a member of Ismaili Council when it was first established in 1905 to settle on the coast. Father had a small dukan (shop) in Paja. We were three children - two elder brothers had died, but we don't talk of those gone, only those alive: my elder sisters, Kursum (actually Kulsum, “r” being another common Gujarati substitution for “l”), married in Kigoma, and Leila, and myself. Relatives looked after the two girls. An African lady looked after me: I was doing maja (rejoicing) with the milk bottles she gave me. In 1910, there had been a chori (robbery) in the shop and father moved to Lamu.

Maa died in 1910 when I was only 10 days old. In those last 10 days, they really believed she would become okay but unfortunately that didn't happen. She was buried in Lamu. She had told father to look after the two girls as there was no hope for the boy, referring to me: "Chhokra ni asha nathi". Get the girls married then remarry yourself, maa told him on her death bed. In 1921, Leila was married to Ismail Keshavjee, our Tanga flats neighbour Babu Damji Keshavjee's brother. By then we had a stepmother.

1914-18 Morogoro, Tanganyika

'''Translator’s note: Morogoro, Tanganyika Morogoro is a town in the interior of the capital Dar es Salaam. It is at the foot of the cool Uluguru Mountains. Its importance was partly due to its being a junction in the rail network built by the Germans at the end of the 19th century. Agriculture was the basis of its economy.

In 1914, we went to Mombasa for deedar (audience with the Imam) but were told that Mowlana Sultan Muhammad Shah (Aga Khan III) had gone to Zanzibar so we proceeded there. While there, the father arranged a job (nokri mandhaiwi) with mama/shangazi (maternal uncle, shangazi in Swahili), Harji Nathoo in Dar es Salaam, working in a new dukan (shop) he opened in Morogoro.

In Zanzibar, Itmadi Jiwan Lalji's wife suggested since there were two girls and a young boy, we leave the elder Kursum to live with them while the (first) world war was raging and then later send for her when things were okay. So only my younger sister and I headed for Morogoro with my father. But the roads were closed during World War I. We went to Dar. Germans used to say tamaro sago awe chhe (that is, the British Army – an acquaintance of Aga Khan III - is coming). Incidentally, during this wartime, I caused a panic one time when I went away with our 'boy' to fetch water!

In 1918, the war was ending and we got a message from Jiwan Lalji in Zanzibar that the girl (Kursum) was now older and marriage proposals were coming. We went to Zanzibar for her wedding. Kaka's - mota bapa’s – son (maternal uncle’s son), Popat Kassam [Madhavji], also came there from Tanga. He said to father to come to Tanga, meet his elder brother, Kassam who had just come from India less than a month ago with his son and daughter, and then if he wished, he could go back to Morogoro.

The wedding in Zanzibar went to 'first class'. There were no cars, only narrow gali/guchis (alleys). We used Jiwan Lalji's goda gadi (horse buggy) to go to Kalamu.

By this time, British no wawto chadi gayo (the Union Jack had gone up, in Tanganyika that is).

1918-22 Tanga, Tanganyika

'''Translator’s note: Tanga, Tanganyika A coastal town near the Kenya border, it was a port where the German Tanga-Moshi railway line terminated. The Tanga area became very prominent after the Germans smuggled and transplanted sisal from Mexico. It was successful to the extent that Tanga became the world's largest producer. It was very popular with German settlers because of sisal and the proximity of the cool, fertile Usambara Mountains, with Lushoto town (German name Wilhemstaal) as their center.

We went by vaan (dhow) from Zanzibar/Dar to Tanga. We stayed at Popat Kassam's, near the jamat khana. His business was watches and repairs. He helped the father set up dukan (shop). For 6 rupees, you got a whole tako (roll) of Marikani (American cotton cloth), khaki Stockport for 75 cents a yard. He stocked 600-700 rupees of maal (goods) on credit from whole-sellers in town, including kanga (printed cotton shawl) There were three of us: father, sister and myself.

In 1920 father remarried a divorcee. Jamal Hemraj had his sister Khati divorced. He also had a brother, Dharamsi Hemraj. He ran a goods transport business – haath gadi (hand cart).

My sister was 20 years old when she married Ismail Keshavjee Rana, who worked in Alibhai Hasham Jeraj's kapad dukan (cloth store) near the jamat khana. There were 200-300 Ismailis.

Within a year of her marriage, a son was born but within ten days, even before mathu dhoe (which is ahead cleansing ritual after delivery and before going to jamat khana for chhanto, holy water sprinkling), she died. Her son was adopted by Hashu Suleman's sister, Visram Kanji na ghar ma hati (in Visram Kanji’s household) but he too died within 3 months.

After dukan in gam (downtown), we opened a ration store in Ngamiani, selling rice, daal (lentils) and bread - buying bread at 10 for 1 rupee, selling them at 11 cents each, thus one of every ten loaves was for our consumption. The rent for the shop was 20/=, renting from some sherio (from Msheheri, Yemeni, in Swahili). Daily revenue was about 10 rupees. When father went to jamat khana I sat in the shop where there would be 2-3 rupees of rations sold, some buying tel (cooking oil), others cigarettes. When bread did not sell they would go dry and we would have to sell them cheap.

In 1922, business not being good, though at the same time the cost of living was not much, for example, a gunny sack of rice was 6/= or 3 rupees and a dabo (container) of ghee 10 rupees, ghaslet (kerosene) 3 rupees for a dabo, father found a nokri (job) in Moshi.

1922-24 Moshi-Ngomeni-Tanga-Moshi, Tanganyika

Translator: Moshi, Tanganyika A town at the foot of snow-capped Kilimanjaro, Africa's highest and world’s tallest free-standing mountain, it was where the German Tanga-Moshi railway line terminated. The Moshi area was a very successful coffee-growing area and again popular with German settlers because of the proximity of the cool lower slopes.

In 1922, seeing there wasn't enough coming out of the shop bapa nokri madhaiwi (arranged a job) with Tanga's big wepari (businessman) Abdulrasul Somji (Tanga’s first Mukhi in 1905) in his shop in Moshi at 600 rupees plus boarding and lodging. In all, Abdulrasul Somji had 3 shops in Tanga, and shops in Muheza, Korogwe, Moshi and Arusha, using newcomers from India to run these at 200 rupees per annum. During a 12-month period, they would get advances (khatha) which later were settled against salary at period end.

The shop that father looked after was later sold back to the previous owner, Hassam Ismail.

This was the Hassam Ismail whose grandson is an advocate in Moshi. So, we went to Masoka in Moshi's hinterland at a Greek's coffee plantation. But there wasn't much business in that shop. So Abdulrasul Somji brought us back to Tanga to start a new shop at Ngomeni, a railway stop just west of Tanga. As always, the money was not sufficient, and then there was a burglary, and with all these worries father became sick. Popat Kassam took him to a Greek doctor and he got well. Then he started another shop for the second time in Ngamiani. That was in 1922.

Jina bapa heran bau thya (experienced much trouble) ever since maa died. In Lamu, he would go around with beads in a tin box, shouting “Ushanga, kila sampuli” (beads, of all types, in Swahili) and sell them to natives who would buy 1/2 paisa worth, as compared to here in Tanzania where one would sell at a gulio (open-air market in Swahili), but kharcho nikre nai (expenses could not be covered). Things were relatively better in Tanga, goods being available on credit and Kassam kaka helping. We sold sugar, pili pili (red chilli powder in Swahili), bizari (black pepper in Swahili) which we filled and sold in small packets. That was in 1921. Father remarried, then got my sister married. Father didn't have any moodi (capital) We then had a shop in Ngamiani. We would buy ek franslo (= 35 lbs) of chokha (rice), a dabo (container) of tel (cooking oil), but not a whole one because we didn't have enough money. After parodie (morning meditation), we would buy 11 loaves of bread selling 10 of them at cost, that is we would keep one loaf for ourselves.

After that, we went to Moshi, then Masoko. Popat Kassam said I should stay with them in Tanga for my schooling, Gujarati was the medium of instruction. After finishing 4 chopadis (literally notebooks, meaning grades), we went again to Moshi. Retail licenses had been stopped.

There was a relative in Ngamiani, our second shop, who would go to a gulio (open air market) in Muheza and bring back oranges and sell them to families in Tanga. He would come to father and say give me 2 rupees for oranges delivered, sometimes saying 2 rupees will not be enough today and would come collecting in the evening. But again, things were not good, so father went to Moshi for a second time at a salary of 1,000/=.

Later, I used to go to Muheza's gulio to buy 5-6 pakacha (baskets of coconut leaves, in Swahili) of fruit - oranges, tangerines, bananas, sugar cane, sleeping the night at the market. In the morning, I would have chai rangi (literally colour in Swahili, meaning black tea), there was no milk, at a native stall. I was 12-13 years old. That was in 1922-3.

I went with father to his second sojourn in Moshi, this time working for Kassamali Brothers after Abdulrasul Somji went bankrupt and his sons began business under this new name, at another of their shops in Kiboshi, a few hours from Moshi. After finishing his year there, we went to Dar for deedar in 1923.

Stepmother gave birth to Badru in 1925.

1925-28 Morogoro, Tanganyika

In 1925, we opened a shop in Morogoro. Merali Daya - Musaria, atak (family name) from Changachela - had invited us. We rented a house for 300 rupees. We stayed there until 1928.

While there, we received a letter from (future father-in-law) mama (maternal uncle) Rajabali Rawji of Kilwa - he was Jamal Rawji's brother whose son Mohamed Jamal Rawji lived in Tanga, asking us to come to Dar es Salaam so that we could wiwa nu kaam patawie (complete the wedding arrangements), something that had been previously arranged - we had a sagpan (relationship) with them - during deedar (audience with the Imam) in 1925.

In 1928, at the age of 18, I was married by Prince Aly Khan to Kursum Rajabali Rawji. My sister, Kursum Rawji came to the wedding and who later said for us to come with her to her hometown Kigoma.

We closed shop in Morogoro, getting goodwill of 300/=, and went to Kigoma. Brother-in-law Rawji had a machine in a sisal estate near there.

1928 Kigoma, Tanganyika

Translator’s note: Kigoma, Tanganyika A town on the shores of Lake Tanganyika, Africa's deepest and the world’s second deepest lake, it was a port where the German-built Dar-Kigoma railway line terminated. On the opposite shore and to the south was Albertville (now Kalemie) in Belgian Congo, and hence Kigoma was a strategic as well as an important trading town. Usumbura (now Bujumbura, at the north end of Lake Tanganyika, in Burundi) ma sado kam karto hato (where Gulamali’s wife's brother worked).

But after a couple of weeks there, father said we can't stay at daughter's, let me find some work. He (my sister's husband) said to father not to worry, gave him money - 2,000 rupees – and told him that it was bhat/chokha (lentil/rice) season, and to buy and sell them.

Translator’s note: Ujiji on the shores of Lake Tanganyika is where Dr. David Livingstone lived in the latter part of the 19th century and where it is said his heart lies buried while his body is buried in Westminster Abbey in London, England.]

We went to Ujiji to set up shop. That was in 1928. But after a few months, the father was anxious to go back to Tanga. Rawji had a brother in Dodoma who made trips to Tanga to sell cooking oil. He phoned him to say that his father-in-law and his son and daughter-in-law needed a ride, and that they would just spread their groundsheet and mattresses on top of the oil cans and ride in the back, and will pay 100 rupees, which Popat Kassam on arrival in Tanga paid at father's request. We began the journey at night arriving in Tanga in the morning.

1929 Ngomeni, Tanganyika

A European (German) had come to Popat Kassam's shop in Tanga to have the glass cover of his watch replaced. He asked if there was someone available to set up a shop at his plantation, where there was a vacancy, and accommodation was included. That was in 1929. [Son Sadru added to the translator: Father's shop in Ngomeni Estate was in the sisal workers' kambi (camp in Swahili). There was a sisal research station there. Gulamhusein Karsan of Tanga had a shop in Ngomeni town.]

Father in the morning, after jamat khana (where he slept in darkness full of mosquitoes, like in a jail, no windows), would go to Popat Kassam's shop. Up to that time, there were separate jamat khanas for males and females. I slept at Jamal Hemraj's, the father coming first there for breakfast before going to Popat Kassam.

On Monday, father went by train to Ngomeni station to wait for the European's sisal lorry to take him to the plantation on its return journey. He saw a corrugated iron sisal go-down (warehouse) and not much else – kain josh nathi (there is no activity), but he said wandho nathi (not to worry) and proceeded to obtain goods from Popat Kassam of about 1,000-1,500 rupees, rations chokha (rice), marage (beans in Swahili), and cloth. Hasham Suleman, of the transportation business in Tanga, had a bus service to Ngomeni which cost 15 shillings. We went there on Mondays.

We did 1000-1500 rupees of business per week, with a 10% profit. We found out that we had to pay rent of 50 rupees because only the initial stay was free but after we liked everything and decided to stay, we had to pay rent!

We were four of us: father, his wife, me, my wife. We slept in the storage room among the rice, and marage gunny sacks, all in one room.

The owner C. H. Reder, of the Kibarange Estate, would issue chits to his native workers directing Jina Bapa to give them maal (goods) of say 10 rupees. But this credit would accumulate and so we explained the problem to Reder. Then we consulted Abdul Rasul, who said to show it to his advocate who in turn talked to Reder who in turn took exception to it but nevertheless started to settle his account weekly, coming on Mondays with a kothri (bag) with a silver note.

But then the shop owner told us to vacate it at the end of the month, saying it was because we had taken steps to sue him.

1930-77 Tanga, Tanganyika

Machungwa Business

So, we moved back to Tanga, in Ngamiani's 6th / 7th Street selling machungwa (oranges in Swahili). Popat Kassam came by one day and said aa machungwa wenchwu apnu kaam na hoi (this orange-selling is not our work). He had rented a retail space near his own shop for us at 15 rupees a month. He said just go there and introduce yourself. All Ismaili shops were near jamat khana.

Shop in Popat Kassam's place in Ngamiani

This was in 1931. Popat Kassam putano makan hato (had his own building) in Ngamiani. He said go and 'sit' there, no rent, it has only shop space. We vacated our current shop, getting 2,000/= for it. After tea, I went to check out the new place and found boxes of watches and stuff that my brother (first cousin, Popat Kassam) had stowed there. So, I told father this will not work, where do I put my stuff? So, we told Popat Kassam and ene chadi gai (his temper rose), khijai gia (became upset), dungri gandhai gai (literally his onion smelled foul, meaning it stunk). Popat Kassam commented: mara nasib ma to jas chhe nathi tamaro (it is not my fortune to have any gratitude from you). He removed his stuff.

But he said if you want, come with me to Mombasa to buy goods. He had a purchase license to do so, while we only had a small 50/= license, his being 300/=. He told his supplier in Mombasa that this is my brother, give him goods under my name.

Business was good at Christmas time. I would obtain oil, inflatable dolls, air bells, and other fancy goods. We would sell a 2-rupee item for 5/=. But one white man's wife noticed that the same item was at 15/= at Popat Kassam's. The white man complained to him that his wife got it for only 5/=. Popat Kassam in turn complained to us that we will ruin his business and he forbid us to obtain goods from Mombasa under his name anymore.

His clients included many whites who would look in his showcase and could afford to pay his prices. Also, his expenses were big too. Our clients only included whites around Christmas, the rest of the time it was Ismailis. We would sometimes sell for even less because the customers could not afford it, 2/= 3/=. Previously, we used to sell bread such that after selling 10 loaves one loaf would be free for us. But you can't survive on that.

To obtain goods from Mombasa, we approached Gulamali & Akberali Merali, sons my mama (maternal uncle) who had a license. We bought birika (kettles in Swahili), cups and saucers. We also bought goods from Dar. We paid Mohamed Jamal, broker, once a month. Merikani (American cotton cloth) 6/= a roll, 5 rolls of khaki Stockport. 150 rupees for a gantni (stone grain-grinder). I really enjoyed selling on credit, including selling on credit to retailers in Muheza, Korogwe. Some would not pay, khai gyo (literally, ate it). But, otherwise, it generally was running okay. Business was good in Tanga, which I ran, old father helping.

Family Grows

Fateh was born in Tanga in 1931. In 1933, son Sadru was born in Kilwa, my wife's hometown. Then my brother Abdul was born in Tanga, a month later. Then my daughter, Roshan in 1936, followed by my youngest brother Nurdin. Sultan was born in 1939. More than 10 souls lived under one roof.

In 1941, we moved to Mohamed Tharoo's makan (building) in Ngamiani as we were living in cramped quarters in town, some of us sleeping in the balcony. Mohamed Jamal told us to do so, for business as well as residential space. There were two parts to the building, one his son-in-law, Kassamali Ebrahim Hajee would take, the other us, splitting the 300/= rent.

Then there were 14 jiv (souls) - father, wife, me, wife, brothers Badru, wife, their sons, Mohamed and Nizar (their girls were born after my father passed away), Abdul, Nurdin, children Fateh, Shamshu, Sadru, Roshan, Sultan – 15, counting Shamshu (passed away in infancy) - living under one roof. Badru's Mohamed and Nizar were born in our house.

Aga Khan III's Golden Jubilee in Nairobi, Kenya

In 1936, we went by train to Nairobi for Imam Sultan Muhammad Shah's Golden Jubilee, father, his wife, myself, my wife, sons Fateh and Sadru, young brothers Badru and Abdul. We went from Tanga to Moshi, then waited for another train arriving from Taveta in Kenya. We went from Moshi to Taveta to Mombasa where my sister Kursum, her husband and two children had arrived. From there we went to Nairobi. My brother-in-law had rented a place for 200 rupees in an old bank building. The Imam gave us blessings.

We returned to Mombasa, intending to return to Tanga by road. But there was flooding on the road at the border at Lunga Lunga where we had to spend the night.

Family: Death, Remarriage, Growth

My first wife died in a misdelivery in 1940. Son Sultan was only one year old. In 1942, I remarried. My step-mother had been complaining every day that should she be looking after her children or mine – that is, her four and my four. She said rasodo moto thai gayo. (literally, the kitchen has become big).

The house was now small for a big family. Father said he was going to look for a place to rent as this place was no longer big enough. I said no since we did not have the shakti (ability/means), we will make do. I said to him you live up and I will live down in the go-down (warehouse) behind the shop. Thus, my daughters Naz and Nargis were born in the go-down.

When the Hindu-Musalman phat (partition) happened in India (in 1947), we too later had a phat in our shop. Badru was in love and was married by Mowlana Sultan Muhammad Shah during Diamond Jubilee in Dar in 1946 to Sherbanu. His three sons were born in the building by 1949. I rented a shop and residence for Badru, who bought his goods from Mombasa on my name, sometimes coming along with me. It was Jamal Hemraj's building, behind my place. His three daughters were born there. And at ours, Parviz and Azim were born.

Fateh was chronically sick. He had chest-respiratory problems from birth. His chest was always infected. He had an operation in Morogoro where he had gone to with father, staying at Merali Devani. The treatment did not help. In 1954, he was very sick. We went to Nairobi for treatment where he was operated on but he died. We signed the burial papers but the Popat Kassam sons said we ought to bury him in Tanga. Hasnu Popat Kassam arranged to bring Fateh's body from Nairobi for burial in Tanga. He was brought by plane for 1,500/= and had all the burial ceremonies and services done. Father died in 1955, step-mother had died six months earlier.

1945-46, Kamadia

I was chalu kamadia (congregation deputy chief) of Tanga. I did not have jos (force/energy) but I had accepted the hodo (appointment), father saying khuda (god) will give us. The big shots – the varas (a title) – apnu maan ochun rakhe (didn't have much respect for us), saying he does not have jos so he will do.

Imam Sultan Muhammad Shah visited Tanga in 1945. I went to Mukhi Merali Ramji in Mombasa, who was providing the Imam with a chauffeured car for his visit all the way to Uganda. I requested him to lend us the car for 2-3 days for the visit to Tanga. He agreed, saying find an Asian driver. I said I'll go back to Tanga bring Sultan Hasham Suleman, who had driven for the Imam during a previous visit. Sultan went to Mombasa with Habib Taxi to fetch the car. The Tanga jamat said kamadia saheb motor lai avya (brought) from Mombasa for the Imam’s visit in 1945.

We went to the customs area. Imam Sultan Muhammad Shah had come by steamer. Council president sat in the rear with the Imam, another council member in the front. No one called us Mukhi/kamadia (chief / deputy). Imam finished all kam (services) including bait-ul-khayal (literally, house of meditation, meaning early morning congregation) We did mehmani (gifting) and Imam spent a lot of time with the jamat (congregation) asking what they were doing.

During his 1945 visit, Imam Sultan Muhammad Shah also laid the foundation stone of Aga Khan Primary School Tanga

The Imam's work done, he got in the car to head back to the steamer, the council president sitting beside him, and the mukhi in front, which was his haq (right). I was standing near the car. Imam asked mera kamadia kidhar hai? (where is my kamadia? in Hindi/Urdu) I said ji khudavind (yes, blessed of god). He told the mukhi, tum ooth jao, kamadie ko beth ne de (you get off, let kamadia sit.) Mukhi Husein Dharamsi (Kassamali Dharamsi's brother) got out and let me sit in, I without my shoes on as we had just stepped out of the jamat khana and as Imam had just ordered me to get in, how was I to go back looking for my shoes.

After we took the Imam for a town tour, we headed back to customs. The white officers were wondering who this shoe-less mawali (unkempt) was with the Aga Khan, who had placed his hand on my shoulders. We all sat in the mashua (boat) and went to the steamer from where the captain and Mata Salamat watched our approach. At the steamer's narrow stairway, the Imam told me tum agar thao (you go ahead). I proceeded up the stairs and after a few shoe-less steps, the Imam asked joota kae ko nai pera? (how come you are not wearing shoes?). Sultan (Popat Kassam) just days ago asked me if I remembered this question. We went up and got blessings and returned.

In 1946, we went to Dar for Mowlana Sultan Muhammad Shah's Diamond Jubilee, when I was given the title of Huzur Mukhi.

1946 Prosperity

My business was doing good. Kanga (printed cotton shawl, in Swahili) control was lifted and I was able to get them from Zanzibar. On Sundays, I collected money for goods sold on credit.

I bought an African client's mother's bungo (dilapidated), a mochi (cobbler) was renting it at 40/= in 1950, for 40,000/=. I spent another 10,000/= to make it a free-hold property. But the government stipulated a condition for registering the transfer: a new building had to be built as the old one was no longer stable. So, I made sodo (deal) with Abdulrasul Fazal Moloo (who was working in an Advocate's office) for 80,000/= to build a new building (Azim Mansion), for which I got a mortgage from Daimond Jubilee Trust. Varas Jeraj Shariff was the agent for the Trust. He had previously built Hasham Suleman's building, among others. A Hindu contractor did the construction; that company eventually failed.

Noordin Jina & Altaf, at Azim Mansion, 1987

1955 Aga Khan Flats

Then the Aga Khan Flats were constructed in the mid-50s but I could not get one because I already had a building. So, we bought one under Sadru's name [Flat No. 37].

Badru chacha also bought the adjoining flat [Flat No. 38] after we had bought Sadru's. He had run his own business after bapa died, then wound it down. We needed to buy a flat because the school was there. Naz and Nargis went to school in a taxi, Habib's cab coming in the morning and bringing them back for lunch and again the same in the afternoon. It cost us 100/= a month. So, we bought a flat in the Aga Khan Flats from a Zanzibari, who had paid 5,000/= for it plus five years of payments for another 5,000/=. And he wanted goodwill of 5,000/=. So, we paid him 15,000/= and we paid 10,000/= for the remaining purchase price to the original purchaser Sadru Popat Kassam, for a total of 25,000/=. We rented out Azim Mansion and moved in in 1962.

The Jinas,Tanga 1960's: Sherbanu, Azim, Sadrudin, Khatun, Mamdu Jamal Poonja, Gulamali, Badrudin

1965 Trip to Pakistan and India

The Waljis had built a big building in Tanga for 800,000/=. I was Walji's mama (maternal uncle). Waljibhai was good company in Tanga, going to films, Ras Kazone.

We went on a trip to India/Pakistan with Waljibhai in 1965. Through exchange control, we got 1,500 rupees for the three of us including my daughter Yasmin. We went to Pakistan and some relation of Walji came to pick us up. We all went to his apartment in Karachi. We got off but left our bags behind in the taxi which took off. We were about to call the police when the taxi came back with our bags.

In Karachi, we went about town, saw films. We went to Agra, India to see the Taj Mahal but we could not find space in any hotels, there was some big event going on. Then Walji found a place for rent but first had to check that the toilet was not the squatting type as he had problems with his legs. We rented the place.

Madaf (unripe coconut in Swahili) was 5 rupees, much more expensive than in Tanga. We would go to buy fruits by taxi including safarchand (apples, tangerines) – Waljibhai was very fond of fruits.

We didn't go to Kashmir because of snow and cold. Abuali Missionary, who we happened to meet in Karachi said to go by air, but if you go by train, you will be able to see the places along the way.

We went to our ancestral home town Gavidar in Gujarat, India, to see our old building and Popat Kassam's. There was chicken and goats. We would not drink the milk because it was unsafe. They laid out a table and chairs and said to us to relax and enjoy the breeze. Next to the river was a levee for containing any flooding.

In Bombay, we would have breakfast at a hotel, paying separately for it, while paying 50 rupees separately for the room. We then would take taxis back to Jina bapa's place. A woman was engaged to do laundry and house-cleaning.

There was a lot more poverty in India, compared to Pakistan. There were child beggars everywhere but if you gave to one, a whole crowd would gather. I would give 50 cents, people telling me 10 cents is what I ought to give, I wonder what can they do with just 10 cents. Agra, we went by car, took pictures, had lunch. Meanwhile, the driver went away to get drunk and never came back. What to do? We didn't know anything about him, we were just told that he knows the place and would take care of us and not to worry. So, we hired another car, and we reported the incident. But it was not wise to argue especially with Punjabis.

We also visited Waljibhai's relations.

1970 Winds of Change

Licenses for getting maal (goods) from India were restricted. Sadru went for a visit to China via Japan with future kamadia Abdulsultan. They bought maal in China. We took out credit from the bank to pay for it. Thereafter, we imported directly from China.

Naz was sent to Nairobi for studies, but there always was a threat of people reporting us for sending money outside the country (Kenya) to our daughter.

Sadru applied to go to Canada and was accepted.

I cancelled our shop’s ‘Limited’ designation, running our business as a home business. But we did not cancel it officially, just unofficially. It was a three-way partnership, 30% Sadru, 30% my wife and 40% myself. Sadru left the shop and residences with me and headed off to Canada. We also had a property in Pakistan.

I sold both residences, mine for 20,000/=, Sadru's for 60,000/=. We sold them out of fear of nationalization but it was not necessary as it never happened. Azim Mansion, we sold for 150,000/= to a Bohra client in Korogwe. We had handed it over to our accountant for him to settle the payment after which we would sign. Sadru phoned us from Canada that he had received payment. We told him that after its deposit in his account was confirmed to let us know that the “medicine has been received”.

We then left for Toronto without signing the papers because they were with the accountant. He got 200,000/= of which we told him to keep 50,000/= as his fee. Our portion amounted to $6,000!

That was in April 1978.

1979: Canada- Sadrudin Jina, Walji Alibhai Karsan, Gulamali Jina, Abdulsultan Walji

Zahir K. Dhalla is a Toronto author and freelance writer His book: "Poetry: The Magic of Few Words. Definition & Some Genres." With background appendix on East Africa." is available through Amazon.com

ઝહીર ધલ્લા દ્વારા પ્રસ્તાવના કથા 1991 માં કેલગરી, આલ્બર્ટામાં ગુલામાલીના પૌત્રો, અલ્તાફ જીના અને અલકિરિમ જીના દ્વારા કરવામાં આવેલી રેકોર્ડીંગ પર આધારિત છે. તે તે રેકોર્ડિંગની નકલ નથી પરંતુ લેખક દ્વારા ગુજરાતી દ્વારા અંગ્રેજીમાં બનાવેલ નોંધો પર આધારિત લેખન છે. તે ખૂબ કઠોરતાની વાર્તા છે અને હજુ સુધી કોઈ કડવાશ વ્યક્ત કરતા રેકોર્ડિંગમાં કોઈ શબ્દ ક્યાંય જોવા મળે છે નહીં. તે દેખીતી રીતે માત્ર લાંબું ડગલું માં લેવામાં આવી હતી. યોગ્ય વોલ્યુમ સ્તર સુયોજિત કરવા માટે ઓપનિંગ ટેસ્ટ શબ્દોમાં ગુલામલીની રમૂજનો અર્થ આવે છે:

સામાન્ય "ટેસ્ટિંગ-એક-બે-ત્રણ" ની જગ્યાએ તેઓ કહે છે કે "થુમરી (જે તુંગી, માટીનું જળ પોટ જેવું જ છે) મા ખલી કંક્રા" (શાબ્દિક રીતે, પાણીના પોટમાં માત્ર કાંકરા હોય છે, તે સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતી તકનીક છે તેમાંથી થોડું પાણી ઊગવું). આ રૂપક અનુવાદિત છે "મને તમારી પાસે કંઈ કહેવા નથી બાકી!"

1910-14 લમ્મુ, કેન્યા: જન્મ, પ્રારંભિક વર્ષો, કુટુંબ અનુવાદકનું નોંધ: લમ્મુ એક ઐતિહાસિક દ્વીપ છે, જે મોમ્બાસા અને સોમાલિયા સરહદ વચ્ચે મેઈનલેન્ડ સાથે જોડાયેલો છે. અરેબિયા, પર્શિયા અને ભારતથી થતા ધંધો કે જે પૂર્વ આફ્રિકન કિનારે ગયા હતા અને લેમુમાં હંમેશા રોકશે. તેમની ઇસ્લામિક પશ્ચાદભૂમિકાએ તે લગભગ બહોળા મુસ્લિમોનું એક શહેર બનાવ્યું હતું. તે હવે ઇતિહાસનું એક પ્રવાસી સ્થળ છે અને તે હિંદ મહાસાગરના ગરમ પાણીમાં છે.

હું પાજા (મોટા ભાગે ફેઝા, "પી" અને "જ" એ "એફ" અને "ઝે" માટે સામાન્ય ગુજરાતી સ્થાનાંતર છે), લામુ ના ભરમા (બાહરીમાં) હોવાનો ઉછેર થયો હતો. મોટે ભાગે પાંટે આઇલેન્ડ જ્યાં ફેઝા સ્થિત છે). તે એવું છે કે મહીઝા તાંગાનો છે. મારો જન્મ 1 9 10 માં થયો હતો [પિતા જીનાએ ગાવીદર, ભારત દ્વારા વાન (દ્વાર) દ્વારા 1 9 05 માં ઝાંઝીબાર સુધી આવીને ત્યાં ઈમ્માદીજી કાઉન્સિલના સભ્ય ઇતમમી જીવનલાજી દ્વારા મદદ કરી હતી, જ્યારે તે સૌપ્રથમ સ્થાયી થયા પછી 1905 માં સ્થાપવામાં આવી હતી. કિનારો. પિતાના પ્યાજામાં એક નાની દુકાન હતી. અમે ત્રણ બાળકો હતા - બે મોટા ભાઈઓ મૃત્યુ પામ્યા હતા, પરંતુ અમે ચાલ્યા ગયા લોકોની વાત કરી નથી, ફક્ત તે જ જીવંત છે: મારી મોટી બહેનો, કુરસમ (વાસ્તવમાં કલ્સુમ, "આર" એ "એલ" માટે અન્ય સામાન્ય ગુજરાતી સ્થાનાંતર છે) કિગોમા, અને લેઇલા, અને મારી જાતને સંબંધીઓએ બે છોકરીઓ પછી જોયું એક આફ્રિકન મહિલા મારી પાછળ જોતી હતી: તે મને આપેલી દૂધની બાટલીઓ સાથે મેજા (આનંદી) કરી રહ્યો હતો. 1 9 10 માં દુકાનમાં ચોરી (લૂંટ) થઈ હતી અને પિતા લામુ ગયા હતા.

મા 1 9 10 માં મૃત્યુ પામ્યા હતા જ્યારે હું ફક્ત 10 દિવસનો હતો. તે છેલ્લા 10 દિવસોમાં, તેઓ ખરેખર માનતા હતા કે તે ઠીક થઈ જશે પણ કમનસીબે તે બન્યું ન હતું. તેણી લામુમાં દફનાવવામાં આવી હતી તેમણે પિતાને બે છોકરીઓની સંભાળ રાખવા કહ્યું હતું કારણ કે છોકરાની આશા ન હતી, મને કહે છે: "ચોરાની આશા નથી". પછી લગ્ન કરીને કન્યાને ફરી લગ્ન કરો, માએ તેને તેના મૃત્યુના પલંગ પર કહ્યું. 1 9 21 માં, લીઈલા ઇસ્માઇલ કેશવજી સાથે લગ્ન કરી લીધાં, અમારા તંગા ફ્લેટ્સ પાડોશી બાબુ દામજી કેશાભીના ભાઈ ત્યાર પછી અમારી પાસે એક પગલું માતા હતી.

1914-18 મોરોગોરો, તાંગાનિકા 'અનુવાદકની નોંધ: મોરોગોરો, તાંગ્ન્યિકા મોરોગોરો રાજધાની ડર એ સલામના આંતરિક ભાગમાં એક નગર છે. તે ઠંડા ઉલુગુરુ પર્વતોના પગ પર છે. તેનું મહત્વ અંશતઃ 19 મી સદીના અંતમાં જર્મનો દ્વારા બાંધવામાં આવેલા રેલ નેટવર્કમાં જંકશન હોવાને કારણે તેનું મહત્વ હતું. કૃષિ તેના અર્થતંત્રનો આધાર હતો.

1 9 14 માં, અમે ડીમરના માટે મોમ્બાસ ગયા (ઇમામ સાથેના પ્રેક્ષકો) પરંતુ કહેવામાં આવ્યું હતું કે મૌલના સુલતાન મુહમ્મદ શાહ (આગાખાન III) ઝાંઝીબાર ગયો હતો તેથી અમે ત્યાં આગળ વધ્યા. ત્યાં, પિતાએ મોરોગોરોમાં ખોલવામાં આવેલી નવી ડકન (દુકાન) માં કામ કરતા મામા / શેંગઝી (માતૃભાષા, સ્વાહિલીમાં શાંગાઝી), દર એસ સલામમાં હરજી નાથૂ સાથે નોકરીની ગોઠવણ કરી હતી.

ઝાંઝીબારમાં, ઈમ્માદી જીવનલજીની પત્નીએ સૂચવ્યું હતું કે ત્યાં બે છોકરીઓ છે અને એક યુવાન છોકરો છે, અમે તેમની સાથે રહેવા માટે વડીલ કુરસમને છોડી દઈએ છીએ, જ્યારે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ વકર્યો હતો અને પછી વસ્તુઓ ઠીક ત્યારે તેના માટે મોકલવામાં આવી હતી. તેથી માત્ર મારી નાની બહેન અને મેં પિતા સાથે મોરોગોરોની આગેવાની લીધી. પરંતુ વિશ્વયુદ્ધ 1 દરમિયાન રસ્તાઓ બંધ કરવામાં આવી હતી. અમે દરમાં ગયા હતા. જર્મનો કહેતા હતા કે તમોરો સાગા અવે છો (એટલે કે, બ્રિટિશ આર્મી - આગ ખાન III નું પરિચય - આવી રહ્યું છે). સંજોગવશાત, આ યુદ્ધના સમય દરમિયાન, હું એક વખત ભયભીત થઈ ગયો હતો જ્યારે હું પાણી મેળવવા માટે અમારા 'છોકરા' સાથે ગયો હતો!

1 9 18 માં, યુદ્ધ પૂરું થયું હતું અને ઝાંઝીબારમાં અમને જીવનલાલજી તરફથી સંદેશ મળ્યો કે છોકરી (કુરસમ) હવે જૂની છે અને લગ્નની દરખાસ્તો આવી રહી છે. અમે તેના લગ્ન માટે ઝાંઝીબાર ગયા કાકાના મોટાં બાપાના પુત્ર (મામાનાં પુત્ર), પોતત કસામ [માધવજી] પણ તાંગાની આવ્યા હતા. તેમણે પિતાને તાંગા આવવા કહ્યું, તેમના મોટા ભાઇ, કસામને મળો, જે એક મહિના અગાઉ કરતાં તેમના પુત્ર અને પુત્રી સાથે માત્ર ભારતથી આવ્યા હતા, અને પછી જો તેઓ ઇચ્છતા હતા, તો તેઓ મોરોગોરો પર પાછા જઈ શકે છે.

ઝાંઝીબારમાં લગ્ન 'પ્રથમ વર્ગ' ગયા. ત્યાં કોઈ કાર ન હતી, માત્ર સાંકડી ગોલી / ગુચિસ (સ્તંભ). અમે કલમુ પર જવા માટે જીવવાન લાલજીની ગોડા ગાડી (ઘોડો બગડે) વાપર્યા.

આ સમય સુધીમાં, બ્રિટીશ નો વાવટો ચાદી ગેઓ (યુનિયન જેક તાંગાનિકામાં ગયો હતો)

1918-22 તાંગ, તાંગણ્યિકા 'ટ્રાંસલેટરની નોંધ: તાંગાની, તાંગણિનીકા, કેન્યા સરહદ નજીક એક તટવર્તી નગર, તે એક પોર્ટ હતું જ્યાં જર્મન તંગા-મોશી રેલવે લાઇન રદ કરવામાં આવી હતી. જર્મનોએ ચીનની દાણચોરી કરી અને મેક્સિકોના કેસરની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કર્યા બાદ તેંગા વિસ્તાર ખૂબ જ જાણીતો બન્યો. તે તાંગની હદ સુધી સફળ હતી કે તેંગા વિશ્વનું સૌથી મોટું ઉત્પાદક બન્યું. લ્યુશટો ટાઉન (જર્મન નામ વિલ્હેમસ્ટાકલ) સાથે તેમનું કેન્દ્ર તરીકે, કેસિઝલ અને ઠંડી, ફળદ્રુપ યુસુમ્બારા પર્વતોની નિકટતાને કારણે તે જર્મન વસાહતીઓમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય હતું.

અમે ઝાંઝીબાર / ડારથી તાંગની વાન (વાહ) દ્વારા ગયા હતા. અમે જામત ખનાની નજીક, પોટટ કસમના રોકાયા. તેમનું વ્યવસાય ઘડિયાળ અને સમારકામ હતું. તેમણે પિતાને દુકાન (દુકાન) બનાવવાની મદદ કરી. 6 રૂપિયા માટે, તમને મરાકીની (અમેરિકન સુતરાઉ કાપડ), ખાકી સ્ટોકપોર્ટની સંપૂર્ણ ટેકો (75) એક યાર્ડ માટે મળી. તેમણે નગરના સંપૂર્ણ વેચાણકર્તાઓ પાસેથી ક્રેડિટ પર 600-700 રૂપિયાના માલનું ભંડોળ પૂરું પાડ્યું હતું, જેમાં કંગા (મુદ્રિત કપાસ શાલ) સામેલ છે: અમે ત્રણ હતા: પિતા, બહેન અને મારી.

માં 1920 પિતા એક છૂટાછેડા પુનર્લગ્ન કર્યા. જમાલ હેમરાજે તેની બહેન ખટી છૂટાછેડા આપી હતી. તેમને એક ભાઈ, ધરમશી હેમરાજ પણ હતા. તેમણે સામાન પરિવહન વ્યવસાય ચલાવ્યો - હેથ ગાડી (હેન્ડ કાર્ટ).

મારી બહેન 20 વર્ષનો હતો જ્યારે તેમણે ઇસ્માઈલ કેશવજી રાણા સાથે લગ્ન કર્યાં, જેમણે જમત ખનાની નજીક અલભાઈ હશામ જરજના કપડ દોકન (કાપડની દુકાન) માં કામ કર્યું હતું. ત્યાં 200-300 ઇસ્માઇલ હતા

તેણીના લગ્નના એક વર્ષમાં, એક પુત્રનો જન્મ થયો, પણ દસ દિવસની અંદર, માથુ ઢો પહેલાં (જે ડિલિવરી પછી શિશુને શુદ્ધ કરવાની રીત છે અને છંન્ટો માટે જામત ખના જવા પહેલાં, પવિત્ર પાણી છાંટવાની) તે મૃત્યુ પામી હતી. તેમના પુત્ર હશુ સુલેમાનની બહેન, વિસારમ કાન્જી ના ઘર માં હતી (વિઝુમ કાન્જીના ઘરે) દ્વારા અપનાવવામાં આવ્યો હતો, પણ તે 3 મહિનાની અંદર મૃત્યુ પામ્યો હતો.

ગામ (ડાઉનટાઉન) માં ડકન પછી, અમે નાગામીનીમાં એક રાશન સ્ટોર ખોલી, ચોખા, દાળ અને બ્રેડ - ખરીદતી રોટરીને એક રૂપિયાની કિંમતે 10 રૂપિયામાં વેચી, તેમને દરેક 11 સેન્ટના ભાવે વેચી દીધી, તેથી દર દસ રોટલીમાંનો એક અમારા માટે હતો. વપરાશ દુકાન માટેનું ભાડું 20 / = હતું, કેટલાક શેરોઓ (મશેરી, યેમેની, સ્વાહિલીમાં) માંથી ભાડે લીધું હતું. દૈનિક આવક લગભગ 10 રૂપિયા હતી. જયારે પિતા જમત ખનામાં ગયો ત્યારે દુકાનમાં બેસીને ત્યાં 2-3 રાયના રેશન વેચાયા, કેટલાક ખરીદી ટેલી (રસોઈ તેલ), અન્ય સિગારેટ. જ્યારે બ્રેડનું વેચાણ ન થયું ત્યારે તેઓ સૂકી જશે અને અમને સસ્તા ભાવે વેચવા પડશે.

1 9 22 માં, વ્યવસાય સારો ન હતો, જોકે, તે જ સમયે જીવનની કિંમત ઘણી ઓછી હતી, દાખલા તરીકે ચોખાની એક બટ્ટો 6 / = અથવા 3 રૂપીયા અને ઘી 10 ડોલર ડૅબો (કન્ટેનર), ઘાસલેટ (કેરોસીન) દાદા માટે 3 રૂપિયા, પિતા મોશીમાં નોક્રી (નોકરી) મળ્યા

1922-24 મોશી-નાઓવમેનિ-તંગા-મોશી, તાંગણિનીકા અનુવાદક: મોશી, તાંગાનિઆકા બરફ-આંટણાયેલી કિલીમંજારોના પગલે આવેલું એક શહેર, આફ્રિકાનું સૌથી ઊંચુ અને વિશ્વની સૌથી ઊંચી ફ્રી સ્ટેકીંગ પર્વત છે, જ્યાં જર્મન ટેંગા-મોશી રેલવે લાઈન સમાપ્ત થયું હતું. મોશી વિસ્તાર ખૂબ જ સફળ કોફી ઉગાડતા વિસ્તાર હતો અને જર્મન વસાહતીઓ સાથે ફરી લોકપ્રિય હતો કારણ કે ઠંડા નીચલા ઢોળાવની નિકટતાને કારણે.

1 9 22 માં, દુકાનમાંથી બહાર આવતા ન હતા તે જોઈને બાપા નોક્રી મમતાભી (તાંગાની મોટી વેપારી) અબ્દુલ્લાસુલ સોમજી (તાંગાની પ્રથમ મુખી 1 9 05) સાથે મોશીની દુકાનમાં 600 રૂપિયા વત્તા બોર્ડિંગ અને રહેવા . બધામાં, અબ્દુલ્લાસુલ સોમજી પાસે તાંગાની 3 દુકાનો, અને મહેસા, કોરોગવે, મોશી અને રુશામાં દુકાનો, ભારતના નવા આવનારાઓ દ્વારા દર વર્ષે 200 રૂપિયાની આ દરે ચલાવવા માટે. 12 મહિનાના સમયગાળા દરમિયાન, તેઓ એડવાન્સ (ખથા) મેળવશે, જે પાછળથી સમયાંતરે વેતન સામે સ્થાયી થયા.

દુકાન કે જે પિતા પછી પાછળથી અગાઉના માલિક, Hassam ઇસ્માઇલ પાછા વેચવામાં આવ્યા હતા સંભાળ.

આ હસમ ઇસ્માઇલનો પૌત્ર મોશીમાં એક વકીલ છે. તેથી, અમે ગ્રીકના કોફી બગીચામાં મોશીના અંતરિયાળ વિસ્તારમાં મસાકા ગયા. પરંતુ તે દુકાનમાં ખૂબ વ્યવસાય નથી. તેથી અબ્દુલ્લાસુલ સોમજી અમને ટેન્ગામાં પાછો લાવ્યો હતો, જે નોમ્મોની ખાતેની નવી દુકાન શરૂ કરવા માટે, તાંગાની પશ્ચિમમાં માત્ર એક રેલ્વે સ્ટોપ છે. હંમેશની જેમ, પૈસા પર્યાપ્ત ન હતા, અને પછી એક ચોરી થઈ, અને આ બધા ચિંતાઓથી પિતા બીમાર બન્યા. પોપટ કસામ તેને ગ્રીક ડૉક્ટરમાં લઇ ગયો અને તે સારી રીતે મળી. પછી તેણે બીજી વાર બીજી એક દુકાન શરૂ કરી, જેમાં Ngamiani માં તે 1 9 22 માં હતું.

જીના બાપા હરાન બૌ થ્યા (અનુભવી ઘણી તકલીફ) જ્યારે મૈતાનું અવસાન થયું ત્યારથી. લામુમાં, તે ટીન બૉક્સમાં મણકા સાથે "ઉષંગા, કિલ સંપૂલી" (સ્વાહિલી તમામ પ્રકારનાં મણકા), અને તેમને મૂળ વડે વેચી દે છે, જે અહીં સરખામણીમાં 1/2 પૈસાની કિંમતની ખરીદી કરશે. તાંઝાનિયા જ્યાં એક ગુલિયો (સ્વાહિલીમાં ખુલ્લા બજાર) પર વેચાણ કરશે, પરંતુ ખર્ચો નિક્કાર નાઈ (ખર્ચ આવરી શકાતા નથી). વસ્તુઓ તાંગમાં પ્રમાણમાં વધુ સારી હતી, સામાન ક્રેડિટ પર ઉપલબ્ધ છે અને કસમ કાકા મદદ કરે છે. અમે ખાંડ, પિલી પિલી (સ્વાહિલીમાં લાલ મરચું પાવડર), બિઝારી (સ્વાહિલીમાં કાળો મરી) વેચી દીધી છે, જે અમે નાના પેકેટમાં ભરી અને વેચી દીધી છે. તે 1 9 21 માં હતો. પિતાએ ફરીથી લગ્ન કર્યાં, પછી મારી બહેન સાથે લગ્ન કર્યા. પિતા પાસે કોઈ મૂડી ન હતી (મૂડી) પછી અમારી પાસે નિગમિયાની દુકાન હતી. અમે ચોખા (ચોખા) ના એ.કે. ફ્રેન્સ્લો (= 35 કિ), ટેબ (રાંધવાના તેલ) ના ડબો (કન્ટેનર) ખરીદીશું, પરંતુ સંપૂર્ણ નહીં કારણ કે અમારી પાસે પૂરતો પૈસા ન હતો. પેરોડી (સવારે ધ્યાન) પછી, અમે તેમની પાસેથી 10 રોટલીઓ 10 કિંમતે વેચીશું, એટલે અમે એક રખડુ પોતાના માટે રાખીએ છીએ.

તે પછી, અમે મોશી, પછી મસોકો ગયા. પોતત કસામએ કહ્યું કે મારી સ્કૂલિંગ માટે હું તાંગમાં રહેવા માંગું છું, ગુજરાતી એ સૂચનાનું માધ્યમ હતું. 4 ચોપડાસ (શાબ્દિક નોટબુક્સ, ગ્રેડ એટલે કે) પૂર્ણ કર્યા પછી, અમે મોશીને ફરી ગયા. રિટેલ લાઇસન્સ બંધ કરવામાં આવી હતી.

અમારી બીજી દુકાન Ngamiani એક સંબંધિત હતી, જે Muheza એક gulio (ઓપન એર માર્કેટ) પર જાઓ અને નારંગી પાછા લાવવા અને Tanga માં પરિવારો તેમને વેચવા કરશે. તે પિતા પાસે આવશે અને કહેશે કે મને નારંગી પહોંચાડવા માટે 2 રૂપિયા આપો, ક્યારેક કહીએ તો 2 રૂપિયાનો આજે પૂરતો નથી અને તે સાંજે એકત્ર થશે. પરંતુ ફરીથી, વસ્તુઓ સારી ન હતી, તેથી પિતા મોશી ગયા 1,000 / = એક પગાર ખાતે બીજી વખત.

બાદમાં, હું ફળના નારંગી, તાંગરીના, કેળા, શેરડી, 5-6 પક્કા (સોરિયાઇમાં નાળિયેરનાં પાનના બાસ્કેટમાં) ખરીદવા માટે મહીઝાના ગુલિયોમાં જતો હતો, જે બજારમાં રાત્રે ઊંઘતો હતો. સવારમાં, મારી પાસે ચાઇ રંગી (સ્વાહિલીમાં શાબ્દિક રંગ, કાળી ચા જેનો અર્થ થાય છે) હશે, ત્યાં કોઈ દૂધ હોત, કોઈ મૂળ સ્ટોલમાં. હું 12-13 વર્ષનો હતો. તે 1 922-3માં હતું

અબ્દુલરસુલ સોમજી નાદાર થયાં અને તેના પુત્રોએ આ નવા નામ હેઠળ વ્યાપાર શરૂ કર્યું, પછી તેમની બીજી દુકાનોમાં કેશોશીમાં, મોશીના થોડા કલાકોમાં, હું મોશીમાં તેમના બીજા નિવાસસ્થાનમાં પિતા સાથે ગયો, આ વખતે કસમલિ બ્રધર્સ માટે કામ કર્યું. ત્યાં તેમનું વર્ષ પૂરું કર્યા પછી, અમે 1923 માં દડર માટે દડર ગયા.

સ્ટેપ માતાએ બડરૂને 1 9 25 માં જન્મ આપ્યો.

1925-28 મોરોગોરો, તાંગાનિકા 1 9 25 માં, અમે મોરોગોરોમાં એક દુકાન ખોલી મરર્લી દાય - મુઝારીયા, ચાંગલાના આક (કુટુંબનું નામ) - અમને આમંત્રણ આપ્યું હતું અમે 300 રૂપિયા માટે એક મકાન ભાડે આપ્યું અમે ત્યાં 1928 સુધી રોકાયા.

ત્યાં, અમને (ભાભી સાસુ) મામા (મામા) કળવાના રાજાબલી રાજી પાસેથી એક પત્ર મળ્યો - તે જમાલ રાજીના ભાઇ હતા, જેમના પુત્ર મોહમ્મદ જમાલ રૉજી તાંગમાં રહેતા હતા, અને અમને દર ઍસ સલામ આવવા કહેતા હતા. અમે નવા કામ પટવી (લગ્નની ગોઠવણ પૂર્ણ) કરી શકીએ છીએ, જે અગાઉ ગોઠવી દેવામાં આવી હતી - 1 9 25 માં ડીડાર દરમિયાન (ઇમામ સાથેના પ્રેક્ષકો) - અમારી પાસે તેમના સાથે એક સગૅન હતું.

1 9 28 માં, 18 વર્ષની વયે, મેં પ્રિન્સ અલી ખાન દ્વારા કુરસમ રાજાબલી રાવજી સાથે લગ્ન કર્યાં હતાં. મારી બહેન, કુરસમ રાવજી લગ્નમાં આવ્યા અને પાછળથી કહ્યું હતું કે અમે તેમની સાથે પોતાના ગામ કિગોમા સાથે આવીશું.

અમે મોરોગોરોમાં દુકાન બંધ કરી, 300 / = ની શુભેચ્છા મેળવી, અને કિગોમા ગયા. ભાભી રોજી પાસે નજીકની કેસર એસ્ટેટમાં એક મશીન હતું.

1928 કિગોમા, તાંગાનિકા અનુવાદકની નોંધઃ કિગોમા, તાંગાનિકાકા, લેક તાંગાનિકાના કિનારે આવેલું એક શહેર, આફ્રિકાનું સૌથી ઊંડું અને વિશ્વની બીજી સૌથી ઊંડો તળાવ, તે એક બંદર હતું, જ્યાં જર્મન-બનેલા દર-કિગોમા રેલવે લાઈનનો અંત આવ્યો હતો. વિરુદ્ધ કાંઠે અને દક્ષિણમાં બેલ્જિયન કોંગોમાં આલ્બર્ટવિલે (હવે કાલેમી) હતું, અને તેથી કિગોમા એક મહત્ત્વનું આકડાના શહેર હતું. ઉસુમ્બુરા (હવે બૂંમ્બુરા, ઉત્તર તાંગાનિકા તળાવના, બુરુન્ડીમાં) માં સડો કેમ કાટો હાટો (જ્યાં ગુલામની પત્નીના ભાઈએ કામ કર્યું હતું).

પરંતુ થોડા અઠવાડિયા પછી, પિતાએ કહ્યું કે અમે પુત્રીની સાથે રહી શકતા નથી, મને કોઈ કામ શોધવા દો. તેમણે (મારી બહેનના પતિએ) પિતાને ચિંતા ન કરવાની કહ્યું, તેમને 2,000 રૂપિયા આપ્યા - અને તેમને કહ્યું કે તે ભટ્ટ / ચોખા (મસૂર / ચોખા) ની મોસમ છે, અને તેમને ખરીદવા અને વેચાણ કરવા માટે.

અનુવાદકની નોંધઃ તાંગાનિકા તળાવના કાંઠે ઉઝીજી જ્યાં ડો. ડેવિડ લિવિંગસ્ટોન 19 મી સદીના પાછળના ભાગમાં રહેતા હતા અને જ્યાં તેનું શરીર દફન કરવામાં આવે છે જ્યારે તેમના શરીરને લંડનમાં, વેસ્ટમિન્સસ્ટર એબીમાં દફનાવવામાં આવે છે.]

અમે દુકાન સ્થાપવા માટે ઉઝીજી ગયા. તે 1 9 28 માં હતી. પરંતુ થોડા મહિના પછી, પિતા તાંગા પાછા જવા માટે ચિંતિત હતા. રૉજીનો ડોડોમામાં એક ભાઈ હતો, જે રસોઈ તેલ વેચવા માટે તાંગની યાત્રા કરે છે. તેમણે તેમને ફોન કર્યો કે તેઓ કહે છે કે તેમના સસરા અને તેમના પુત્ર અને સસરાને સવારીની જરૂર છે, અને તેઓ માત્ર તેમની જમીન શીટ અને ગાદલાને ઓઇલ કેનની ટોચ પર ફેલાવશે અને પીઠ પર સવારી કરશે અને 100 રૂપિયાનો પગાર, જે તાંગમાં આગમન પરના પોપટ કસામના પિતાના વિનંતી પર ચૂકવવામાં આવે છે. અમે રાતે તાંગાની સવારમાં રાત્રે મુસાફરી શરૂ કરી.

1929 નોવોમેનઇ, તાંગ્ન્યિકા એક યુરોપીયન (જર્મન) તાંગામાં પોપટ કસામની દુકાનમાં આવી હતી જેથી તેની ઘડિયાળનો ગ્લાસ કવર બદલાઈ શકે. તેમણે પૂછ્યું કે શું કોઈ વ્યક્તિ તેના પ્લાન્ટેશન ખાતે દુકાન સ્થાપવા ઉપલબ્ધ છે, જ્યાં ખાલી જગ્યા હતી અને આવાસનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. તે 1 9 2 9 માં હતું. [સોન સેડ્રુને અનુવાદકમાં ઉમેરવામાં આવ્યું હતું: નોવોમેન એસ્ટેટમાં ફાધર્સની દુકાન કેસિઝલ કામદારોની કમી (સ્વાહિલીમાં છાવણી) માં હતી. ત્યાં સીસલ રિસર્ચ સ્ટેશન હતું. તાંગાની ગુલામસુસિન કારસન નો હોમોની નગરમાં એક દુકાન હતી.]

સવારે, પિતા જામતખાન (જ્યાં તેઓ અંધકારમાં મચ્છરથી ભરેલા હતા, જેમ કે જેલની જેમ, બારીઓ ન હતા) પછી, પપ્પ કસામની દુકાનમાં જશે. તે સમયે ત્યાં નર અને માદા માટે અલગ જામત ખનાસ હતા. હું જમલ હેમરાઝ ખાતે સૂઈ ગયો, પિતા પોટટ કસામ જવા પહેલા જ નાસ્તા માટે ત્યાં આવે છે.

સોમવારના રોજ, પિતા યુરોપિયનની કેસરની લોરીની પરત ફરવાની રાહ જોવા માટે ટ્રેન દ્વારા નોવેનેમી સ્ટેશનમાં ગયા હતા. તેમણે એક લહેરિયું લોહ સિસેલ ગો ડાઉન (વેરહાઉસ) જોયું અને બીજું ઘણું નહીં - કેન જોશે ને (ત્યાં કોઈ પ્રવૃત્તિ નથી), પરંતુ તેમણે વંડો ને (ચિંતા કરવાની નહીં) કહ્યું અને તેમણે પોતત કસામ પાસેથી આશરે 1,000-1,500 માંથી માલ મેળવવા માટે આગળ વધ્યા. રૂપિયા, રેશન ચોખા (ચોખા), મેરેજ (સ્વાહિલીમાં દાળો) અને કાપડ. તાંગામાં પરિવહન વ્યવસાયના હાશમ સુલેમેન, નોમોની બસ સેવા ધરાવતી હતી, જેની કિંમત 15 શિલિંગ હતી. અમે સોમવારે ત્યાં ગયા હતા

અમે દર અઠવાડિયે 1000-1500 રૂપિયાનો વ્યવસાય કર્યો છે, જેમાં 10% નફો છે. અમને જાણવા મળ્યું કે અમારે 50 રૂપિયા ભાડું ચૂકવવાનું હતું, કારણ કે ફક્ત પ્રારંભિક રોકાણ મફત હતું, પરંતુ અમે બધું ગમ્યું અને રહેવાનો નિર્ણય કર્યો, અમને ભાડું ચૂકવવાનું હતું!

અમે ચાર હતા: પિતા, તેની પત્ની, મને, મારી પત્ની. અમે ચોખામાં સંગ્રહિત રૂમમાં સુતી, અને એક જ રૂમમાં, બંદૂકની બંદૂકનાં બધાં.

કિબરંગેન્ટ એસ્ટેટના માલિક સી. એચ. રેડેરે તેમના મૂળ કામદારોને જિના બાપાને દિગ્દર્શન આપતા કહ્યું કે તેમને 10 રૂપિયા આપવા માટે મલિક (માલ) આપવા. પરંતુ આ ક્રેડિટ એકઠા કરશે અને તેથી અમે Reder માટે સમસ્યા સમજાવી. પછી અમે અબ્દુલ રસુલને સલાહ આપી કે જેણે તેના એડવોકેટને બતાવ્યું કે જેણે રેડરે સાથે વાટાઘાટો કરી, જેણે તેના પર અપવાદ લીધો હતો, પરંતુ તેમ છતાં તેના એકાઉન્ટને સાપ્તાહિક પતાવટ કરવાનું શરૂ કર્યું, સોમવારે એક કોઠારી (બેગ) સાથે ચાંદીના નોંધ સાથે.

પરંતુ પછી દુકાનના માલિકે અમને મહિનાના અંતમાં તે ખાલી કરવા જણાવ્યું, કારણ કે અમે તેને દંડ કરવા માટે પગલાં લીધાં હતાં.

1930-77 તાંગાન, તાંગણ્યિકા મુંગુવા વ્યાપાર

તેથી, અમે Ngangaiani 6 ઠ્ઠી / 7 મી સ્ટ્રીટ વેચાણ machungwa (સ્વાહિલી માં નારંગી) માં, Tanga પાછા ફર્યા. પોપટ કસામ એક દિવસે આવ્યા અને કહ્યું કે આ મુંંગુવા વેન્ચેવ અપનુ કામો ના હોય (આ નારંગી-વેચાણ અમારા કાર્ય નથી). તેમણે 15 રૂપિયાની એક મહિના માટે અમારી પોતાની દુકાન નજીક એક રિટેલ જગ્યા ભાડે આપી હતી. તેમણે જણાવ્યું હતું કે ત્યાં જ જાઓ અને પોતાને દાખલ કરો બધા ઇસ્માઇલીની દુકાનો જામત ખનાની નજીક હતી.

Ngamiani માં Popat Kassam સ્થળ માં દુકાન

આ 1 9 31 માં થયું હતું. પૉપટ કાસમ પટાનો મેકકન હેટો (તેની પોતાની ઇમારત) નોગામીનીમાં. તેમણે કહ્યું હતું કે જાઓ અને ત્યાં 'બેસો', કોઈ ભાડું નથી, તેની દુકાનની જગ્યા છે. અમે અમારી વર્તમાન દુકાન ખાલી કરી, તેના માટે 2,000 / = મેળવી ચા પછી, હું નવી જગ્યા તપાસવા ગયો અને ઘડિયાળો અને સામગ્રીના બૉક્સ મળ્યા જે મારા ભાઇ (પ્રથમ પિતરાઇ, પોપત કસામ) ત્યાં સ્થાપી. તેથી, મેં પિતાને કહ્યું કે આ કામ નહીં કરે, હું મારી સામગ્રી ક્યાં મૂકી શકું? તેથી, અમે પોપટ કસામ અને એન ચાદી ગાઇ (તેના ગુસ્સાના ગુલાબ), ખજાઇ ગિયા (અસ્વસ્થ થઈ ગયા), ડુંગરી ગંદાઈ ગાઇ (શાબ્દિક રીતે તેના ડુંગળીને દુર્બળ ગડગડાવ્યું, જેનો અર્થ તે સ્ટંક) કહ્યું. પોપટ કસામએ ટિપ્પણી કરી: મારા નાસીબ મા થી યસ છે નથી તમરો (મારી પાસે તમારા માટે કોઈ કૃતજ્ઞતા નથી. તેમણે પોતાની સામગ્રી દૂર કરી.

પરંતુ તેમણે કહ્યું હતું કે જો તમે ઇચ્છતા હોવ, તો સામાન ખરીદવા મોમ્બાસા સાથે મારી સાથે આવો. તેમને આવું કરવા માટે ખરીદ લાયસન્સ હતું, જ્યારે અમારી પાસે માત્ર એક નાની 50 / = લાયસન્સ હતું, તેમનું 300 / = હતું. તેમણે મોમ્બાસામાં પોતાના સપ્લાયરને કહ્યું કે આ મારા ભાઇ છે, તેને મારા નામ હેઠળ માલ આપો.

વ્યવસાય ક્રિસમસ વખતે સારો હતો. હું તેલ, ઇન્ફ્લેબલ ડોલ્સ, એર ઘંટ અને અન્ય ફેન્સી માલ મેળવશે. અમે 5 / = માટે 2-રૂપિયાની વસ્તુ વેચીશું. પરંતુ એક શ્વેત માણસની પત્નીએ જોયું કે પોટટ કસમની આ જ વસ્તુ 15 / = હતી. સફેદ માણસએ તેની ફરિયાદ કરી કે તેની પત્નીને માત્ર 5 / = બદલામાં પોપટ કાસમ અમને ફરિયાદ કરી કે અમે તેમનો વ્યવસાય તોડી નાખીશું અને હવે અમને મોમ્બાસથી માલસામાનમાંથી માલ મેળવવા માટે મનાઈ ફરમાવીશું.

તેમના ગ્રાહકોમાં ઘણા ગોરા હતા જેમણે તેમના શોના કેસમાં જોવું જોઈએ અને તેના ભાવો ચૂકવવા પરવડી શકે. પણ, તેમના ખર્ચ પણ મોટી હતા. અમારા ક્લાયન્ટ્સમાં ફક્ત ક્રિસમસની આસપાસ ગોરા છે, બાકીના સમયમાં ઇસ્માઇલીઝ અમે ક્યારેક ઓછા માટે પણ વેચીશું કારણ કે ગ્રાહકો તેને પૂરુ પાડતા નથી, 2 / = 3 / =. પહેલાં, અમે રોટરી વેચવા માટે ઉપયોગ કરતા હતા, જેમ કે 10 રૅટ્સ વેચતા પછી એક રખડુ અમારા માટે મફત છે. પરંતુ તમે તેના પર ટકી શકતા નથી.

મોમ્બાસામાંથી માલ મેળવવા માટે, અમે ગુલામલી અને અકબરલી મેરલીનો સંપર્ક કર્યો હતો, મારા મામાનાં પુત્રો (મામા) જેનું લાયસન્સ હતું. અમે બિરિકા (સ્વાહિલીમાં કેટલ્સ), કપ અને રકાબી ખરીદ્યાં અમે ડારમાંથી માલ પણ ખરીદ્યાં અમે એક મહિનામાં મોહમદ જમાલ બ્રોકરને ચૂકવ્યા. મેરિકાની (અમેરિકન કપાસ કાપડ) 6 / = એક રોલ, ખાકી સ્ટોકપોર્ટના 5 રોલ્સ. એક ગાર્તિ (પથ્થરની અનાજ-ગ્રાઇન્ડરર) માટે 150 રૂપિયા. હું ખરેખર ક્રેડિટ પર વેચાણ આનંદ, Muheza માં રિટેલરો માટે ક્રેડિટ પર વેચાણ સહિત, Korogwe. કેટલાક લોકોએ ચૂકવણી નહીં કરી, ખાઈ ગ્યો (શાબ્દિક રીતે, તે ખાધો). પરંતુ, અન્યથા, તે સામાન્ય રીતે ઠીક ચાલી રહ્યું હતું. તંગામાં વ્યવસાય સારો હતો, જે મેં ચાલ્યો, વૃદ્ધ પિતા મદદ કરતા.

કુટુંબ વધે છે

ફતેહનો જન્મ 1931 માં તાંગમાં થયો હતો. 1 9 33 માં, પુત્ર સેડ્રુ મારી પત્નીના વતન કિલ્વામાં થયો હતો. પછી મારા ભાઇ અબ્દુલ તંગામાં થયો, એક મહિના પછી. પછી મારી પુત્રી, રોશન 1936 માં, મારા નાના ભાઇ નોર્ડિન દ્વારા અનુસરવામાં સુલતાનનો જન્મ 1 9 3 9 માં થયો હતો. 10 થી વધુ આત્માઓ એક છત નીચે જીવતા હતા.

1 9 41 માં, અમે નગરમાં અછત ક્વાર્ટર્સમાં જીવી રહ્યા હતા ત્યારે અમે મોઆમમૅડ થરુના મકાન (મકાન) નોગામીનીમાં ગયા હતા, અમને કેટલાક અટારીમાં સૂઈ ગયા હતા. મોહમદ જમાલે અમને બિઝનેસ અને રેસિડેન્શિયલ સ્પેસ માટે આમ કરવા જણાવ્યું છે. બિલ્ડિંગમાં બે ભાગ હતા, એક જમાનાનો પુત્ર, કસામાલી ઇબ્રાહિમ હજી લેશે, અન્ય અમને, 300 / = ભાડું વિભાજિત કરશે.

પછી ત્યાં 14 જીવ (આત્માઓ) - પિતા, પત્ની, હું, પત્ની, ભાઇઓ બદરુ, પત્ની, તેમના પુત્રો, મોહમદ અને નિજાર (તેમનાં પિતા મારા પિતાના અવસાન પછી જન્મેલા), અબ્દુલ, નર્ડિન, બાળકો ફતેહ, શમશુ, સેડ્રુ હતા., રોશન, સુલતાન - 15, શમશુ (બાળપણમાં અવસાન પામ્યા) ગણાતા - એક છત હેઠળ જીવતા. બદરરૂના મોહમદ અને નિઝાર અમારા ઘરમાં જન્મ્યા હતા.

નૈરોબી, કેન્યામાં આગ ખાન III ની ગોલ્ડન જ્યુબિલી

1 9 36 માં, અમે ઇમામ સુલ્તાન મુહમ્મદ શાહની ગોલ્ડન જ્યુબિલી, મારી પત્ની, પુત્રો ફતેહ અને સેડ્રુ, યુવાન ભાઈ બડરૂ અને અબ્દુલ માટે ટ્રેનમાં ગયા હતા. અમે તાંગાથી મોશી સુધી ગયા, પછી કેન્યામાં તવેટાથી આવતી બીજી ટ્રેન માટે રાહ જોવી. અમે મોશીથી ટાવેટાથી મોમ્બાસા ગયા, જ્યાં મારી બહેન કુરસમ, તેમના પતિ અને બે બાળકો આવ્યા હતા. ત્યાંથી અમે નૈરોબી ગયા. મારા ભાભીએ 200 કરોડ રૂપિયા જૂના બેંક બિલ્ડિંગમાં ભાડે લીધા હતા. ઇમામે અમને આશીર્વાદ આપ્યો.

અમે રસ્તા પર તાંગમાં પાછા આવવા ઇરાદો, મોમ્બાસા પાછા ફર્યા. પરંતુ, લંગા લુંગામાં સરહદ પર રસ્તા પર પૂર આવ્યું હતું જ્યાં અમારે રાત્રે વિતાવવાનું હતું.

કૌટુંબિક: મૃત્યુ, પુનર્વસન, વિકાસ

મારી પ્રથમ પત્ની 1940 માં ખોટી વિધિઓમાં મૃત્યુ પામ્યો હતો. પુત્ર સુલ્તાન માત્ર એક જ વર્ષનો હતો. 1 9 42 માં, મેં પુનર્લગ્ન કર્યા. મારી મમ્મી-માતા દરરોજ ફરિયાદ કરે છે કે તેણીએ તેના બાળકો અથવા ખાણની સંભાળ રાખવી જોઈએ - એટલે કે, તેના ચાર અને મારા ચાર. તેમણે જણાવ્યું હતું કે રાસદો મોટો થાઈ ગેઓ (શાબ્દિક રીતે, રસોડામાં મોટું બન્યું છે).

ઘર હવે મોટા કુટુંબ માટે નાનું છે પિતાએ કહ્યું કે તે ભાડે આપવાના સ્થળની શોધ કરવા જઈ રહ્યો છે કારણ કે આ સ્થાન એટલું મોટું ન હતું. મેં કહ્યું નથી, કારણ કે અમારી પાસે શક્તિ નથી (ક્ષમતા / અર્થ), અમે કરીશું. મેં તેમને કહ્યું કે તમે જીવી રહ્યા છો અને હું દુકાનની પાછળના વેરહાઉસમાં રહેશ. આમ, મારી દીકરીઓ, નજ અને નરગીસ ગો-ડાઉનમાં જન્મ્યા હતા.

જ્યારે હિન્દુ-મુસ્લમૅન ફાટ (ભાગલા) ભારતમાં થયું (1 9 47 માં), અમે પણ પછી અમારી દુકાનમાં એક ફૅટ કર્યો. બદરુ પ્રેમમાં હતાં અને મૌલાના સુલતાન મુહમ્મદ શાહ દ્વારા 1 9 46 માં દેરમાં ડાયમંડ જ્યુબિલી દરમિયાન શેરવનુ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. તેમના ત્રણ પુત્રો 1949 માં બિલ્ડિંગમાં જન્મ્યા હતા. મેં બડરૂ માટે એક દુકાન અને રહેઠાણ ભાડે લીધું છે, જેણે મારા નામ પર મોમ્બાસમાંથી માલ ખરીદી લીધો હતો, ક્યારેક મારી સાથે આવતા હતા. તે જમલ હેમરાઝની ઇમારત હતી, મારી જગ્યા પાછળ તેમની ત્રણ પુત્રીઓ ત્યાં જન્મ્યા હતા. અને અમારા પર, પરવીઝ અને અઝીમ જન્મ્યા હતા.

ફતેહ લાંબા સમયથી માંદા હતા. જન્મથી તેને છાતી-શ્વાસોચ્છવાસની સમસ્યાઓ હતી. તેમની છાતી હંમેશા ચેપ લાગ્યો હતો. તેમણે મોરોગોરોમાં એક ઓપરેશન કર્યું હતું, જ્યાં તેઓ પિતાની સાથે ગયા હતા, મેરલી દેવનીમાં રહેતા હતા. આ સારવાર મદદ ન હતી. 1954 માં, તે ખૂબ જ બીમાર હતા. અમે સારવાર માટે નૈરોબી ગયા હતા, જ્યાં તેમણે સંચાલન કર્યું હતું પરંતુ તે મૃત્યુ પામ્યા હતા. અમે દફન પત્રિકાઓ પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા પરંતુ પોપટ કસામના પુત્રોએ અમને તંગામાં દફનાવી જોઈએ. હાસ્નુ પોપટ કસામએ તાંગાની દફનવિધિ માટે નૈરોબીથી ફતેહના શરીરને લાવવાની ગોઠવણ કરી હતી. તેમને 1,500 / = માટે પ્લેન દ્વારા લાવવામાં આવ્યા હતા અને તમામ દફન સમારોહ અને સેવાઓ કરવામાં આવી હતી. 1 9 55 માં પિતાનું અવસાન થયું, છ માસ પહેલા પગલું-માતાનું અવસાન થયું.

1945-46, કામડીયા હું તાંગાના ચાલુ કમાડિયા (મંડળના ડેપ્યુટી ચીફ) હતો. મારી પાસે જોસ (બળ / ઊર્જા) નહોતી પણ મેં હોડો (નિમણૂક) સ્વીકાર્યો હતો, પિતા કહેતા ખુદા (દેવ) અમને આપશે. મોટા શૉટ્સ - વરસો (એક ટાઇટલ) - અપનુ માન ઓચોન રખે (અમારા માટે ખૂબ માન નથી), એમ કહેતા કે તે પાસે જોસ નથી તેથી તે કરશે.

ઇમમ સુલતાન મુહમ્મદ શાહ 1 9 45 માં તાંગની મુલાકાતે આવ્યા હતા. હું મોમ્બાસામાં મુખી મેરાલી રામજી ગયો હતો, જે યુગાન્ડાની બધી જ રીતે મુલાકાત માટે એક કાર ચલાવતા હતા. મેં તંગાની મુલાકાત માટે અમને 2-3 દિવસ માટે કાર આપવાની વિનંતી કરી હતી. તેમણે સહમત, એશિયન ડ્રાઈવર શોધવા કહીને. મેં કહ્યું કે હું તાંગામાં જઈશ સુલ્તાન હાશમ સુલેમાનને લાવીશ, જે પહેલાંની મુલાકાત દરમિયાન ઇમામ માટે ચાલતો હતો. સુલતાન મૉંબાસામાં હબબ ટેક્સીને કાર લાવવા માટે ગયો હતો. તાંગા જામતે જણાવ્યું હતું કે 1 9 45 માં ઇમામની મુલાકાત માટે મોમ્બાસા પાસેથી કમડીયા સાહેબ મોટર લયા અવિ (લાવ્યા).

અમે કસ્ટમ્સ એરિયામાં ગયા. ઇમામ સુલતાન મુહમ્મદ શાહ સ્ટીમર દ્વારા આવ્યા હતા. કાઉન્સિલના અધ્યક્ષ ઇમામ સાથેના પાછળના ભાગમાં બેઠા, ફ્રન્ટમાં અન્ય એક કાઉન્સિલના સભ્ય. કોઈએ અમને મુખી / કમડીયા (મુખ્ય / નાયબ) કહ્યો નથી. ઇમામે બૈત-ઉલ-ખ્યાલ (શાબ્દિક રીતે, ધ્યાનનું ઘર, વહેલી સવારે મંડળ) સહિત તમામ કર્મ (સેવાઓ) સમાપ્ત કરી. અમે મેહમની (ભેટો) કર્યા અને ઇમામએ જામત (મંડળ) સાથે શું કર્યું તે અંગે પૂછ્યું.

ઇમામનું કામ થઈ ગયું, તે સ્ટીમરમાં પાછો જવા માટે કારમાં આવ્યો, તેની બાજુમાં બેઠેલા કાઉન્સિલના પ્રમુખ અને મોખરની સામે, જે તેનો હક હતો (જમણે). હું કારની નજીક ઊભો હતો ઈમામે મને કમાડીયા કપૂર હૈ પૂછ્યું? (મારા કમેડિયા ક્યાં છે? હિન્દી / ઉર્દૂમાં) મેં કહ્યું હતું કે જી ખુદ્વિંદ (હા, દેવના આશીર્વાદ) તેમણે મુખી, તુમ ઓથ જૉ, કમડી કો બેથ ને દે (તમે નીકળી જાઓ, કામાડીયા બેસવા દો.) માખી હુસૈન ધરમસી (કસામાલી ધર્માસીનો ભાઇ) બહાર આવ્યો અને મને બેસવા, હું મારા પગરખાં વગર જ ઉતર્યા જામત ખનાહમાંથી અને ઇમામએ મને પ્રવેશવાનો હુકમ આપ્યો હતો, હું કેવી રીતે પાછા મારા બૂટ જોઈ રહ્યો હતો?

અમે એક નગર પ્રવાસ માટે ઇમામ લીધો પછી, અમે રિવાજો પાછા કૂચ શ્વેત અધિકારીઓ આશ્ચર્ય પામી રહ્યા હતા કે આ શૂ-ઓછી માવલી (અજાણતા) એ આગ ખાન સાથે હતો, જેમણે મારા હાથમાં મારા ખભા પર મૂક્યો હતો. અમે બધા માશુઆ (હોડી) માં બેઠા અને સ્ટીમર ગયા જ્યાંથી કપ્તાન અને માતા સલમાત અમારા અભિગમને જોયા હતા. સ્ટીમરની સાંકડી સીડી પર, ઇમામએ મને કહ્યું તુમ અગર થાઓ (તમે આગળ વધો). મેં સીડી ઉપર આગળ વધ્યા અને થોડા જ ટૂંકા પગલાઓ કર્યા પછી, ઇમાતે પૂછ્યું હતું કે જુટ કઇ કો નવી પેરા? (તમે જૂતા પહેર્યા નહી કેવી રીતે?). સુલ્તાન (પોપટ કસામ) માત્ર દિવસ પહેલા મને પૂછ્યું કે મને આ પ્રશ્ન યાદ છે. અમે ગયા અને આશીર્વાદ મેળવ્યાં અને પાછા ફર્યા.

1 9 46 માં, અમે મૌલાના સુલતાન મુહમ્મદ શાહની ડાયમંડ જ્યુબિલી માટે દારમાં ગયા, જ્યારે મને હુઝુર મુખીનું નામ આપવામાં આવ્યું.

1946 સમૃદ્ધિ મારો વ્યવસાય સારો કરતો હતો. કંગા (સ્વાહિલીમાં મુદ્રિત કપાસ શેલ, નિયંત્રણ) ઉઠાવી લેવામાં આવ્યો હતો અને હું તેમને ઝાંઝીબારથી મેળવી શક્યો હતો. રવિવારે, મેં ક્રેડિટ પર વેચાતા માલ માટે નાણાં એકત્રિત કર્યા.

મેં એક આફ્રિકન ક્લાઈન્ટની માતાના બુંગો (જર્જરિત) ખરીદી, એક મોચી (મોચી) તે 40,000 / = માટે, 1950 માં 40 / = પર ભાડે કરી હતી. હું તેને 10000 ડોલરનો ખર્ચ કર્યો - તેને ફ્રી-હોલ્ડ પ્રોપર્ટી બનાવવા માટે. પરંતુ સરકારે ટ્રાન્સફર રજિસ્ટ્રેશનની શરત દર્શાવી: જૂની ઇમારત લાંબા સમય સુધી સ્થિર ન હોવાથી નવી ઇમારત બાંધવાની હતી. તેથી, મેં અબ્દુલરસુલ ફઝલ મોલુ (જે એડવોકેટની ઓફિસમાં કામ કરતા હતા) સાથે સોડો (સોદો) કર્યો હતો, જે નવી બિલ્ડિંગ (એઝિમ મેન્શન) નું નિર્માણ કરવા માટે 80,000 / = હતું, જેના માટે મને દૈમૉન્ડ જ્યુબિલી ટ્રસ્ટ તરફથી ગીરો મળ્યો હતો. વરસે જેરાઝ શરિફ ટ્રસ્ટ માટે એજન્ટ હતા. તેમણે અગાઉ હાશ સુલેમેનની બિલ્ડિંગ બનાવી હતી, અન્યમાં એક હિન્દૂ ઠેકેદાર બાંધકામ કર્યું; તે કંપની આખરે નિષ્ફળ ગઈ

1955 આગા ખાન ફ્લેટ્સ પછી આગ ખાન ફ્લેટ્સનું બાંધકામ મધ્ય 50 ના દાયકામાં કરવામાં આવ્યું હતું, પણ મને એક મળી શક્યું નથી કારણ કે મારી પાસે પહેલેથી બિલ્ડિંગ હતું તેથી, અમે સેડ્રુના નામે એક નામ ખરીદ્યું [ફ્લેટ નં. 37].

અમે સેડ્રુની ખરીદી કર્યા પછી બડરૂ ચચાએ નજીકના ફ્લેટ [ફ્લેટ નં .38] પણ ખરીદ્યા બાપાના મૃત્યુ પછી તેમણે પોતાના ધંધો ચલાવ્યો હતો, પછી તેને ઘા કરી દીધો. અમે એક ફ્લેટ ખરીદવાની જરૂર હતી કારણ કે શાળા ત્યાં હતી. નાઝ અને નરગીસ એક ટેક્સીમાં શાળામાં ગયા, હબિબની કેબ સવારમાં આવતી હતી અને તેમને બપોરના ભોજન માટે પાછો લાવ્યો હતો અને બપોરે ફરી તે જ. તે અમને 100 / = એક મહિનાનો ખર્ચ કરે છે. તેથી, અમે ઝાંઝીબારીના આગ ખાન ફ્લેટ્સમાં એક ફ્લેટ ખરીદ્યો, જેમણે 5,000 / = અને અન્ય 5,000 / = ના ચૂકવણીના પાંચ વર્ષ ચૂકવ્યા હતા. અને તે 5,000 / = ના શુભેચ્છા માગે છે. તેથી, અમે તેને 15,000 / = ચૂકવ્યા અને બાકીની ખરીદી કિંમત માટે મૂળ ખરીદનાર સાદરરૂ પોપેટ કસમને અમે 2500 / = ના મૂલ્યની ચુકવણી કરી. અમે અઝીમ મેન્શનને ભાડે લીધું અને 1 9 62 માં ખસેડ્યું.

1965 પાકિસ્તાન અને ભારતની યાત્રા વાલ્જિસે તાંગામાં 800,000 / = ની એક મોટી ઇમારત બનાવી હતી. હું વાલજીનો મામા હતો (મામા). વાલ્ગીભાઈ તાંગામાં સારી કંપની હતી, જે ફિલ્મોમાં જતા હતા, રાસ કાઝોન.

અમે 1 9 65 માં વાલ્ગીભાઈ સાથે ભારત / પાકિસ્તાનની યાત્રામાં ગયા હતા. વિનિમય નિયંત્રણ દ્વારા અમને ત્રણની કિંમત મળી હતી, જેમાં મારી પુત્રી યાસમીનનો સમાવેશ થાય છે. અમે પાકિસ્તાન ગયા અને વાલજીના કેટલાક સંબંધો અમને પસંદ કરવા આવ્યા. અમે બધા કરાચીમાં પોતાના એપાર્ટમેન્ટમાં ગયા અમે નીકળી ગયા પરંતુ અમારી બેગ પાછળ ટેક્સીમાં મૂકી દીધી જે બંધ થઈ. ટેક્સી અમારી બેગ સાથે પાછા આવી ત્યારે અમે પોલીસને બોલાવવાના હતા.

કરાચીમાં અમે નગર વિશે ગયા, ફિલ્મો જોયાં. અમે તાજ મહેલને જોવા માટે આગરા, ભારત ગયા હતા, પરંતુ કોઈ પણ હોટલમાં અમે જગ્યા શોધી શક્યા નહીં, ત્યાં એક મોટી ઘટના બની હતી. ત્યારબાદ વાલજીને ભાડે લેવા માટે જગ્યા મળી, પરંતુ પ્રથમ તેને તપાસવું પડ્યું કે શૌચાલય તેના પગની સમસ્યાઓ ન હોવાથી તે બેવકૂફીનો પ્રકાર ન હતો. અમે સ્થાન ભાડે લીધું છે.

મડાફ (સ્વાહિલીમાં પ્રચલિત નારિયેળ) 5 રૂપિયા હતી, તેગા કરતાં વધુ ખર્ચાળ છે. અમે સેફાચૅંડ (સફરજન, તાંગરીયન્સ) સહિત ટેક્સી દ્વારા ફળો ખરીદવા જઈએ છીએ - વાલ્ગીભાઈ ફળોના ખૂબ શોખીન હતા.

બરફ અને ઠંડીના કારણે અમે કાશ્મીરમાં ગયા નથી. અબુલી મિશનરી, જે અમે કરાચીમાં મળવાનું થયું, હવા દ્વારા જવાનું કહ્યું, પરંતુ જો તમે ટ્રેન દ્વારા જાઓ છો, તો તમે રસ્તામાં સ્થાનોને જોઈ શકશો.

અમે અમારા જૂના મકાન અને પપટ કસમની જોવા માટે ગુજરાત, ભારતના અમારા પૂર્વના ગૃહ ગાવદરમાં ગયા. ત્યાં ચિકન અને બકરા હતા અમે દૂધ પીવું નહીં કારણ કે તે અસુરક્ષિત હતું તેઓએ એક ટેબલ અને ખુરશીઓ નાખ્યાં અને અમને આરામ કરવા અને ગોઠવણનો આનંદ માણવા કહ્યું. નદીની બાજુમાં કોઇ પણ પૂરને સમાવવા માટે તટસ્થ હતું.

બોમ્બેમાં, રૂમ માટે અલગથી 50 રૂપિયાનો ભરવા બદલ, અમે હોટેલમાં નાસ્તો કરીશું, અલગથી ચૂકવણી કરીશું. ત્યાર બાદ અમે ટેક્સીઓ જીના બાપાના સ્થળે પાછા લઈશું. એક સ્ત્રી લોન્ડ્રી અને ઘરની સફાઈ કરવા માટે રોકાયેલું હતું.

પાકિસ્તાનની તુલનામાં ભારતમાં ઘણાં વધારે ગરીબી હતી. બાળક ભિખારીઓ બધે હતા પણ જો તમે એકને આપ્યો, તો ભીડ ભેગા થઈ જશે. હું 50 સેન્ટ્સ આપીશ, લોકો મને 10 સેન્ટ્સ આપે છે તે મને આપવાનું છે, મને આશ્ચર્ય છે કે તેઓ માત્ર 10 સેન્ટ્સ સાથે શું કરી શકે છે. આગરા, અમે કાર દ્વારા ગયા, ચિત્રો લીધી, બપોરના ભોજન કર્યું. દરમિયાન, ડ્રાઇવર મદ્યપાન કરવા માટે દૂર ગયો અને પાછા ક્યારેય નહીં. શુ કરવુ? અમને તેમના વિશે કંઇ ખબર ન હતી, અમને કહેવામાં આવ્યું હતું કે તેઓ આ સ્થળ જાણે છે અને અમારી કાળજી લેશે અને ચિંતા ન કરશો. તેથી, અમે બીજી કાર ભાડે રાખી, અને અમે આ ઘટનાની જાણ કરી. પરંતુ ખાસ કરીને પંજાબીઓ સાથે દલીલ કરવી તે મુજબની નથી.

અમે વૅલજીભાઈના સંબંધો પણ જોયા.

1970 વિન્ડઝ ઓફ ચેન્જ

ભારતમાંથી માલ (માલ) મેળવવા માટેના લાઇસેંસ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો. સેડ્રુ જાપાન દ્વારા ભવિષ્યમાં કમનાડિયા અબ્દુલલ્લસ્તાન સાથે જાપાન મુલાકાત માટે ગયા. તેઓ ચાઇનામાં મૅલ ખરીદ્યા. અમે તેના માટે ચુકવણી માટે બેંક પાસેથી ક્રેડિટ લીધી. ત્યારબાદ, અમે સીધા ચીનથી આયાત કર્યું.

નાઝને અભ્યાસ માટે નૈરોબી મોકલવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ લોકોની ધમકી હંમેશા દેશની બહાર (કેન્યા) અમારી પુત્રીને નાણાં મોકલવા માટેનો અમારો અહેવાલ છે.

સેડ્રુ કેનેડા જવા માટે અરજી કરી હતી અને સ્વીકારવામાં આવી હતી.

મેં અમારી દુકાનની 'મર્યાદિત' હોદ્દો રદ કરી, અમારા બિઝનેસને હોમ બિઝનેસ તરીકે ચલાવતા. પરંતુ અમે તેને સત્તાવાર રીતે રદ્દ કર્યો નથી, ફક્ત બિનસત્તાવાર રીતે. તે ત્રણ-માર્ગ ભાગીદારી, 30% સેડ્રુ, 30% મારી પત્ની અને 40% મારી હતી. સેડ્રુ મારી સાથે દુકાન અને નિવાસસ્થાન છોડીને કેનેડા તરફ જતા હતા. અમારી પાસે પણ પાકિસ્તાનમાં મિલકત હતી

મેં બન્ને રહેઠાણો વેચ્યા, ખાણ માટે 20,000 / =, સેડ્રુ 60,000 / = માટે. અમે તેમને રાષ્ટ્રીયકરણના ભયમાંથી વેચી દીધા હતા, પરંતુ તે આવશ્યક નહોતું કારણ કે તે ક્યારેય બન્યું નથી. અઝીમ મેન્શન, અમે કોરોગુએ બોહા ક્લાયન્ટને 150,000 / = માટે વેચી દીધી. અમે ચુકવણી પતાવટ કરવા માટે અમે તેને અમારા હિસાબનો પર સોંપી દીધી હતી. સેડ્રુએ અમને કેનેડા પાસેથી ફોન કર્યો હતો કે તેમને ચુકવણી મળી છે. અમે તેમને જણાવ્યું હતું કે તેના એકાઉન્ટમાં તેની ડિપોઝિટ પછી અમને "દવા પ્રાપ્ત થઈ છે" એવું જણાવવામાં સમર્થન મળ્યું હતું.

અમે પછી પેપર પર હસ્તાક્ષર કર્યા વગર ટોરોન્ટો છોડી ગયા કારણ કે તે એકાઉન્ટન્ટ સાથે હતા. તેમને મળ્યું 200,000 / = જેમાંથી અમે તેમને તેમની ફી તરીકે 50,000 / = રાખવા માટે કહ્યું. અમારું ભાગ $ 6,000 જેટલું છે!

તે એપ્રિલ 1978 માં હતું